<?xml version="1.0" ?> <!DOCTYPE book PUBLIC "-//KDE//DTD DocBook XML V4.2-Based Variant V1.1//EN" "dtd/kdex.dtd" [ <!ENTITY kappname "&kalzium;" ><!-- replace kapp here --> <!ENTITY package "kdeedu"> <!ENTITY % addindex "IGNORE"> <!ENTITY % Polish "INCLUDE" ><!-- change language only here --> ]> <book lang="&language;"> <bookinfo> <title >Podręcznik programu &kalzium;</title> <authorgroup> <author ><firstname >Carsten</firstname > <surname >Niehaus</surname > <affiliation > <address >&Carsten.Niehaus.mail;</address> </affiliation> </author> <othercredit role="translator" ><firstname >(c) 2005 Mandriva</firstname ><surname >Poland</surname ><affiliation ><address ><email >biuro@mandriva.pl</email ></address ></affiliation ><contrib >Polskie tłumaczenie</contrib ></othercredit > <othercredit role="translator" ><firstname >Paweł</firstname ><surname >Dąbek</surname ><affiliation ><address ><email >pdabek@onet.pl</email ></address ></affiliation ><contrib >Polskie tłumaczenie</contrib ></othercredit > </authorgroup> <copyright> <year >2001</year> <year >2002</year> <year >2004</year> <year >2005</year> <year >2006</year> <year >2007</year> <year >2008</year> <holder >&Carsten.Niehaus;</holder> </copyright> <copyright> <year >2005</year> <holder >&Anne-Marie.Mahfouf;</holder> </copyright> <legalnotice >&FDLNotice;</legalnotice> <date >2008-07-27</date> <releaseinfo >2.0.80</releaseinfo> <abstract> <para >&kalzium; jest programem prezentującym układ okresowy pierwiastków chemicznych. Umożliwia on odnalezienie informacji o pierwiastkach i poznanie faktów na temat układu okresowego.</para> </abstract> <keywordset> <keyword >KDE</keyword> <keyword >edukacja</keyword> <keyword >pierwiastki</keyword> <keyword >chemia</keyword> <keyword >edukacja</keyword> <keyword >kalzium</keyword> </keywordset> </bookinfo> <chapter id="introduction"> <title >Wprowadzenie</title> <para >Program &kalzium; udostępnia wszechstronną wiedzę na temat układu okresowego pierwiastków. Dzięki niemu możesz zdobyć cenne informacje o pierwiastkach, a nawet obejrzeć je na zdjęciach. Jest to wolne oprogramowanie na licencji &GNU; Public License. </para> <para >Możesz wyświetlać układ okresowy pierwiastków w podziale na bloki, grupy, rodziny. Możesz kreślić diagramy dla pewnego zakresu pierwiastków, według takiego kryterium jak punkt wrzenia lub masa atomowa. Możesz cofnąć zegar i sprawdzić jakie pierwiastki były znane w danym okresie czasu. Wreszcie, możesz określić masę molekularną cząsteczek. </para> </chapter> <chapter id="quick-start"> <title >Podstawowe informacje o &kalzium;</title> <para >Tak wygląda &kalzium; przy pierwszym uruchomieniu. Możesz włączyć program wybierając<menuchoice ><guimenu >Programy</guimenu > <guisubmenu >Edukacja</guisubmenu ><guisubmenu >Nauka</guisubmenu ><guimenuitem >&kalzium;</guimenuitem ></menuchoice > z &kmenu; lub naciskając klawisz <keycombo action="simul" >&Alt;<keycap >F2</keycap ></keycombo > i wprowadzając <command >kalzium</command > w polu.</para> <screenshot> <screeninfo >Główne okno &kalzium;</screeninfo> <mediaobject> <imageobject ><imagedata fileref="quick-1.png" format="PNG"/></imageobject> <textobject ><phrase >Główne okno &kalzium;</phrase ></textobject> </mediaobject> </screenshot> <para >Interfejs &kalzium; jest podzielony na panel nawigacyjny po lewej (czerwony, 1) i tabelę (niebieską, 2) zawierającą pierwiastki z układu okresowego. Standardowy pasek menu pozwala określić, co ma być wyświetlane, natomiast pasek stanu wyświetla dane. Możesz ukryć panel nawigacyjny wybierając z menu <menuchoice > <guimenu >Widok</guimenu > <guimenuitem >Pokaż pasek</guimenuitem > </menuchoice >. </para> <para >Jeśli naprowadzisz kursor myszy na pierwiastek z układu, pojawią się podstawowe dane o pierwiastku w zakładce <guilabel >Przegląd</guilabel > panelu nawigacyjnego. </para> <para >Możesz wybrać różne sposoby wyświetlania układu okresowego: z podziałem na rodziny, na strukturę krystaliczną, w zależności od właściwości kwasowych &etc;. Możesz dokonywać tych zmian, wchodząc do menu <menuchoice > <guimenu >Widok</guimenu > <guimenuitem >Zestaw</guimenuitem > </menuchoice >. </para> <para >Jeśli chcesz poznać szczegóły na temat określonego pierwiastka, kliknij go w tabeli układu, a otworzy się okno informacyjne. </para> <screenshot> <screeninfo >Okno informacyjne</screeninfo> <mediaobject> <imageobject ><imagedata fileref="quick-2.png" format="PNG"/></imageobject> <textobject ><phrase >Okno informacyjne</phrase ></textobject> </mediaobject> </screenshot> <para >Możesz konstruować wykresy korzystając z menu <menuchoice > <guimenu >Narzędzia</guimenu > <guimenuitem >Wykreśl dane</guimenuitem > </menuchoice >. Wybierasz to, co chcesz umieścić na osi Y oraz wskazujesz zakres pierwiastków na osi X. Poniższy zrzut ekranowy przedstawia wykres masy pierwiastków od 1 do 10. </para> <screenshot> <screeninfo >Okno wykresu danych</screeninfo> <mediaobject> <imageobject ><imagedata fileref="quick-3.png" format="PNG"/></imageobject> <textobject ><phrase >Okno wykresu danych</phrase ></textobject> </mediaobject> </screenshot> <para >Słowniczek (<menuchoice > <guimenu >Narzędzia</guimenu > <guimenuitem >Słowniczek</guimenuitem > </menuchoice >) wyjaśnia większość najważniejszych pojęć chemicznych i zawiera zdjęcia podstawowych narzędzi wraz z opisem ich działania.</para> <screenshot> <screeninfo >Słowniczek</screeninfo> <mediaobject> <imageobject ><imagedata fileref="quick-4.png" format="PNG"/></imageobject> <textobject ><phrase >Słowniczek</phrase ></textobject> </mediaobject> </screenshot> </chapter> <chapter id="using-kalzium"> <title >Korzystanie z &kalzium;</title> <sect1 id="foo" ><title >Ogólne uwagi o używaniu Kalzium</title> <para >Oto zrzuty ekranowe &kalzium; w czasie działania:</para> <para >Program &kalzium; jest bardzo łatwy w obsłudze. Został zaprojektowany dla uczniów we wszystkich przedziałach wiekowych, jako mała i szybka baz danych.</para> <screenshot> <screeninfo >Główny interfejs &kalzium;, tuż po pierwszym uruchomieniu</screeninfo> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="screenshot1.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase >Główny interfejs &kalzium;</phrase> </textobject> </mediaobject> </screenshot> </sect1> <sect1 id="info-dlg"> <title >Okno informacyjne</title> <para >Okno informacyjne otwieramy przez kliknięcie lewym przyciskiem myszy na którymkolwiek pierwiastku. Właśnie tutaj możemy otrzymać informacje o pierwiastku. Dzięki przyciskom na dole okna dialogowego możesz zmieniać wyświetlany pierwiastek, bez konieczności zamykania okna.</para> <sect2 id="infodialog_overview"> <title >Ogólne</title> <para >W menu <guilabel >Ogólne</guilabel > znajdziesz najważniejsze informacje o pierwiastku. W środku znajduje się symbol pierwiastka, a liczba atomowa u dołu, po lewej. Górny lewy róg zawiera nazwę pierwiastka, natomiast dolny prawy pokazuje masę atomową.</para> <screenshot> <screeninfo >Okno informacyjne &kalzium;</screeninfo> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="infodialog_overview.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase >Okno informacyjne &kalzium;</phrase> </textobject> <caption ><para ></para ></caption> </mediaobject> </screenshot> </sect2> <sect2 id="infodialog_orbits"> <title >Orbitale Bohra</title> <para >Karta <guilabel >Model atomu</guilabel > wyświetla powłoki atomowe. Każda orbita odpowiada powłoce atomowej, a każdy żółty okrąg przedstawia elektron.</para> <screenshot> <screeninfo >Okno informacyjne &kalzium;</screeninfo> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="infodialog_bohr.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase >Okno informacyjne &kalzium;</phrase> </textobject> <caption ><para ></para> </caption> </mediaobject> </screenshot> </sect2> <sect2 id="infodialog_misc"> <title >Różne</title> <para >Karta <guilabel >Różne</guilabel > uzupełnia informacje o bieżącym pierwiastku. Zawiera ona datę odkrycia oraz pochodzenie nazwy.</para> <screenshot> <screeninfo >Okno informacyjne &kalzium;</screeninfo> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="infodialog_misc.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase >Okno informacyjne &kalzium;</phrase> </textobject> <caption ><para ></para> </caption> </mediaobject> </screenshot> </sect2> <sect2 id="infodialog_isotopes"> <title >Izotopy</title> <para >Karta <guilabel >Izotopy</guilabel > zawiera informacje o izotopach danego pierwiastka. <variablelist> <varlistentry> <term >Masa</term> <listitem ><para >Masa tego izotopu. </para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term >Neutrony</term> <listitem ><para >Liczba neutronów tego izotopu. </para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term >Procent</term> <listitem ><para >Procentowy udział atomów danego izotopu w pierwiastku. Często nazywany abundancją lub względną częstością występowania. </para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term >Czas połowicznego rozpadu</term> <listitem ><para >Wyłącznie w przypadku niestałych izotopów można mówić o czasie połowicznego rozpadu. Tym terminem określamy czas, w którym połowa izotopu rozpada się. </para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term >Energia i tryb rozpadu</term> <listitem ><para >Niektóre izotopy, w czasie procesu rozpadu radioaktywnego, emitują promieniowanie cząsteczkowe. Każdy proces rozpadu uwalnia właściwą sobie energię, która jest wymieniana obok trybu rozpadu. </para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term >Spin i parzystość</term> <listitem ><para >Spin jądra i jego parzystość. </para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term >Moment magnetyczny</term> <listitem ><para >Magnetyczny moment dipolowy jądra, mierzony w magnetonach jądrowych. </para ></listitem> </varlistentry> </variablelist> </para> <screenshot> <screeninfo >Okno informacyjne &kalzium;</screeninfo> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="infodialog_isotopes.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase >Okno informacyjne &kalzium;</phrase> </textobject> <caption ><para ></para> </caption> </mediaobject> </screenshot> </sect2> <sect2 id="infodialog_dataoverview"> <title >Przegląd danych</title> <para >Karta <guilabel >Przegląd danych</guilabel > zawiera informacje o różnych faktach związanych z pierwiastkiem.</para> <para >W zależności od danych dostępnych w &kalzium;, będziesz mógł zobaczyć różne promienie atomowe pierwiastków. Promień walencyjny, to promień neutralnego atomu pierwiastka w cząsteczce. Może to na przykład być odległość O-H w wodzie. Promień atomowy, to promień elementarnego atomu, np. nie związanego z niczym. Promieniem van der Waalsa określamy odległość między dwoma atomami tego samego rodzaju, w dwóch równych cząsteczkach, np. dwóch atomach węgla w propanie. Ostatni możliwy promień to promień jonowy, towarzyszy mu informacja o ładunku.</para> <para >Masa pierwiastka to średnia ważona masa wszystkich jego izotopów. </para> <screenshot> <screeninfo >Okno informacyjne &kalzium;</screeninfo> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="infodialog_data_overview.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase >Okno informacyjne &kalzium;</phrase> </textobject> <caption ><para ></para> </caption> </mediaobject> </screenshot> </sect2> <!-- Uncomment this when it has some content, since otherwise it --> <!-- breaks checkXML --> <!-- <sect2 id="infodialog_warnings"> <title >Warnings</title> <para ></para> </sect2> --> <sect2 id="infodialog_spectrum"> <title >Widmo</title> <screenshot> <screeninfo >Okno informacyjne &kalzium;</screeninfo> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="infodialog_spectrum.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase >Okno informacyjne &kalzium;</phrase> </textobject> <caption ><para ></para> </caption> </mediaobject> </screenshot> </sect2> </sect1> <!-- Don't have empty chapters if possible - comment them out until --> <sect1 id="numeration"> <title >Numeracja</title> <para >Opcja numeracja (nomenklatura) jest sposobem numerowania 18 grup układu okresowego. Możesz zmienić numerację na <guilabel >IUPAC</guilabel >, <guilabel >stary IUPAC</guilabel > lub <guilabel >CAS</guilabel >lub też wyłączyć ją całkowicie.</para> <para >Następujące opcje w menu <guimenu >Widok</guimenu > <guimenuitem >Numeracja</guimenuitem > mogą być użyte do zmiany pokazanej numeracji: <itemizedlist> <listitem ><para ><guimenuitem >Brak numeracji</guimenuitem >: jeśli ta opcja jest aktywna, nie zostanie zastosowana żadna numeracja okresowa.</para ></listitem> <listitem ><para ><guimenuitem >IUPAC</guimenuitem > (domyślnie): to <firstterm >International Union of Pure and Applied Chemistry</firstterm >. Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej określa większość standardów stosowanych przez chemików. Nowy system IUPAC nadaje arabskie liczby od 1 do 18 wszystkim kolumnom. </para ></listitem> <listitem ><para ><guimenuitem >CAS</guimenuitem >: to <firstterm >Chemical Abstracts Service</firstterm >. W tej klasyfikacji związków chemicznych litery zostały przypisane głównym grupom pierwiastków: (A) - głównej grupie, (B) - pierwiastkom przejściowym. Pomimo tego, że numeracją oficjalną jest <acronym >IUPAC</acronym >, numeracja <acronym >CAS</acronym > jest wciąż stosowana w szkołach i laboratoriach.</para ></listitem> <listitem ><para ><guimenuitem >Stary IUPAC</guimenuitem >: w starym systemie IUPAC oznaczano kolumny rzymskimi liczbami, po których następowały litery <quote >A</quote > lub <quote >B</quote >. Kolumny były numerowane w taki sposób, że pierwsze siedem oznaczano od <quote >IA</quote > do <quote >VIIA</quote >, kolumny od 8 do 10 <quote >VIIIA</quote >, kolumny od 11 do 17 oznaczano od <quote >IB</quote > do <quote >VIIB</quote >, a kolumna 18 została oznaczona<quote >VIII</quote >. Z powodu zamieszania, jakie tworzyły systemy stary IUPAC i CAS, IUPAC przyjęło swój nowy system. </para ></listitem> </itemizedlist> </para> </sect1> <sect1 id="colors"> <title >Zestawy kolorów</title> <para >&kalzium; potrafi zademonstrować, gdzie, w relacji do ich okresowego <quote >bloku</quote > i <quote >grupy</quote >, znajdują się dane pierwiastki, a dodatkowo podaje ich właściwości kwasowe i stan skupienia materii (tzn. stały/ciekły/gazowy) w danej temperaturze.</para> <para >Zestawy kolorów można zmieniać w menu <menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guimenuitem >Zestaw</guimenuitem ></menuchoice >. </para> <itemizedlist> <listitem ><para ><guimenuitem >Monochrome</guimenuitem >: wszystkie pierwiastki są w takim samym kolorze. Możesz zmienić domyślny kolor wybierając <menuchoice ><guimenu >Ustawienia</guimenu ><guimenuitem >Konfiguruj &kalzium;...</guimenuitem > </menuchoice > i przechodząc do karty <guilabel >Kolory</guilabel >. </para ></listitem> <listitem ><para ><guimenuitem >Bloki</guimenuitem >: wyświetla inny kolor dla każdego bloku. </para ></listitem> <listitem ><para ><guimenuitem >Ikony</guimenuitem >: wyświetla ikony dla każdego pierwiastka. </para ></listitem> <listitem ><para ><guimenuitem >Rodzina</guimenuitem >: przedstawia każdą z dziewięciu rodzin w innym kolorze. </para ></listitem> <listitem ><para ><guimenuitem >Grupy</guimenuitem >: wyświetla inny kolor dla każdej grupy. Grupa to pionowa kolumna w układzie okresowym pierwiastków. W standardowym układzie okresowym jest 18 grup. Pierwiastki w grupie mają podobną konfigurację walencyjnej powłoki elektronowej i w efekcie podobne własności. </para ></listitem> <listitem> <para ><guimenuitem >Gradient</guimenuitem ></para> <para >Wyświetlanie gradientowe pokazuje elementy w zależności od własności, które możesz wybrać poniżej i z gradientowym zestawem kolorów. Pierwiastki, dla których brak jest danych, są wyświetlane na szaro.</para> <screenshot> <screeninfo >Gradient promienia walencyjnego</screeninfo> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="gradient.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase >Gradient promienia walencyjnego</phrase> </textobject> </mediaobject> </screenshot> <itemizedlist> <listitem ><para ><guimenuitem >Promień walencyjny</guimenuitem> </para ></listitem> <listitem ><para ><guimenuitem >Promień van der Waalsa</guimenuitem> </para ></listitem> <listitem ><para ><guimenuitem >Masa atomowa</guimenuitem> </para ></listitem> <listitem ><para ><guimenuitem >Punkt wrzenia</guimenuitem> </para ></listitem> <listitem ><para ><guimenuitem >Punkt topnienia</guimenuitem> </para ></listitem> <listitem ><para ><guimenuitem >Elektroujemność (Pauling)</guimenuitem> </para ></listitem> <listitem ><para ><guimenuitem >Powinowactwo elektronowe</guimenuitem> </para ></listitem> <listitem ><para ><guimenuitem >Data odkrycia</guimenuitem> </para ></listitem> <listitem ><para ><guimenuitem >Pierwsza jonizacja</guimenuitem> </para ></listitem> </itemizedlist> </listitem> </itemizedlist> </sect1> <sect1 id="tools"> <title >Narzędzia</title> <sect2 id="nuclid_board"> <title >Tablica izotopów</title> <para ><guimenuitem >Tablica izotopów...</guimenuitem > pokazuje znane izotopy pierwiastków. </para> <para >Występują różne rodzaje izotopów, część jest stabilna, zaś pozostałe nie. Niestabilne izotopy mogą ulegać rozpadowi alfa lub dwóm różnym rodzajom rozpadu beta. Jest to zaznaczone za pomocą różnych kolorów. </para> <screenshot> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="screenshotnuclidboard.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase >okno <quote >Tablica izotopów</quote ></phrase> </textobject> <caption ><para >&kalzium; potrafi wyświetlać izotopy dla pewnego zakresu pierwiastków.</para> </caption> </mediaobject> </screenshot> </sect2> <sect2 id="rs_phrases"> <title >Frazy ryzyka/bezpieczeństwa</title> <para >Frazy R/S, znane inaczej jako Frazy ryzyka/bezpieczeństwa, numery R/S. zdania R/S, to system kodów zagrożeń i fraz służących do oznaczania niebezpiecznych pierwiastków i związków chemicznych. Fraza R/S związku składa się z części dotyczącej ryzyka (R) oraz bezpieczeństwa (S), po których następuje kombinacja liczb. Każda liczba odpowiada jednej frazie. Fraza odpowiadająca kombinacji znaków i liczba ma takie samo znaczenie w różnych językach. </para> </sect2> <sect2 id="glossary"> <title >Słowniczek</title> <para >W słowniczku zawarte są definicje najczęściej używanych narzędzi chemicznych oraz pewne dane naukowe. Po lewej stronie okna znajduje drzewo tematów. Na górze umieszczono terminy chemiczne, a poniżej drugie drzewo narzędzi laboratoryjnych. </para> <para >Na górze okna znajduje się pasek wyszukiwania - jeśli zaczniemy do niego wprowadzać tekst, drzewa natychmiast zaczną się dostosowywać. Przycisk po prawej stronie na końcu paska wyszukiwania przywraca stan początkowy. </para> <screenshot> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="screenshot7.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase ><quote >Słowniczek</quote ></phrase> </textobject> </mediaobject> </screenshot> </sect2> <sect2 id="plot_data"> <title >Wykres danych</title> <para >Okno dialogowe <guimenuitem >Wykres danych</guimenuitem > pozwala przedstawić niektóre informacje w sposób graficzny. Na osi X wybieramy zakres pierwiastków (od jeden do najwyższego numeru). Dokonujemy tego przy użyciu pól w oknie dialogowym: <guilabel >Pierwszy pierwiastek</guilabel > i <guilabel >Ostatni pierwiastek</guilabel >. </para> <screenshot> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="screenshot5.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase >Okno dialogowe <quote >Wykres danych</quote ></phrase> </textobject> <caption ><para >&kalzium; potrafi tworzyć wykresy dla pewnego zakresu pierwiastków.</para> </caption> </mediaobject> </screenshot> </sect2> <sect2 id="eq_solver"> <title >Analizator równań </title> <para ><guimenuitem >Analizator równań</guimenuitem > pozwala użytkownikowi rozwiązywać równania chemiczne. Oto przykład: </para> <blockquote ><para >aH2O + bCO2 -> cH2CO3</para ></blockquote> <para >Obliczone równanie ukaże się po prawej stronie okna. Jak widać w pierwszym przykładzie, możliwe jest również określenie wartości jednego lub więcej współczynników - wówczas inne współczynniki zostaną skorygowane. Co więcej, symbole pierwiastków czy ładunki elektryczne mogą się znajdować w nawiasach, co widać w dwóch ostatnich przykładach.</para> <screenshot> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="screenshoteqsolver.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase >Okno dialogowe <quote >Analizator równań</quote > </phrase> </textobject> <caption ><para >&kalzium; może rozwiązywać równania chemiczne</para> </caption> </mediaobject> </screenshot> </sect2> <sect2 id="sidebar"> <title >Pasek boczny</title> <sect3 id="overview"> <title >Ogólne</title> <screenshot> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="sidebar1.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase >Ogólne</phrase> </textobject> </mediaobject> </screenshot> <para >Karta <guilabel >Ogólne</guilabel > jest pierwszą kartą. Pokazuje ona ogólne dane na temat pierwiastka, nad którym jest kursor.</para> </sect3> <sect3 id="stateofmatter"> <title >Stan skupienia materii</title> <para >Karta <guilabel >Stan materii</guilabel > znajduje się na drugim miejscu w panelu nawigacyjnym.</para> <para >Na początku widoczne są następujące ikony i tekst:</para> <screenshot> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="screenshot2.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase >Okno dialogowe <quote >Stan materii</quote ></phrase> </textobject> <caption ><para >&kalzium; może zademonstrować, które pierwiastki są stałe/ciekłe/gazowe w danej temperaturze.</para> </caption> </mediaobject> </screenshot> </sect3> <sect3 id="timeline"> <title >Linia czasu</title> <para >Funkcja <guilabel >Linia czasu</guilabel > pozwala poznawać pierwiastki z wybranego okresu. Wspaniale jest obserwować jak układ okresowy zmieniał się wraz z odkrywaniem wciąż nowych pierwiastków. Jeśli przesuniesz suwak w lewo, zauważysz, że niektóre pierwiastki zniknęły. Pojawią się ponownie, jeśli przesuniesz kursor w prawo. Dodatkowo, liczba będzie się stale zmieniać.</para> <para >Liczba przedstawia datę, którą wybrałeś. Jeśli przesuniesz suwak na np. 1856, zobaczysz jedynie pierwiastki, które były znane w 1856. </para> <para >Na pewno zauważysz, że pewne pierwiastki nawet dziś nie są pokazane. Dzieje się tak, ponieważ niektóre z nich nie są jeszcze odkryte, ale ich istnienie jest prognozowane. </para> <screenshot> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="screenshot6.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase ><quote >Linia czasu</quote ></phrase> </textobject> <caption ><para >Układ okresowy w przeszłości (pierwiastki znane w 1856)</para> </caption> </mediaobject> </screenshot> </sect3> <sect3 id="calculate"> <title >Obliczanie</title> <para >Karta <guilabel >Obliczanie</guilabel > jest ostatnią kartą na pasku bocznym. Służy ona do obliczania masy cząsteczek.</para> <para >Na początku widoczne są następujące ikony i tekst:</para> <screenshot> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="sidebar2.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase >Obliczanie</phrase> </textobject> <caption ><para >Obliczanie</para> </caption> </mediaobject> </screenshot> </sect3> <sect3 id="show_hide_legend"> <title >Pokaż legendę</title> <para ><guimenuitem >Pokaż legendę</guimenuitem > pozwala na wyświetlenie legendy dla bieżącego schematu (grupy, rodziny, bloki). Legenda jest wyświetlana domyślnie, ale jeżeli ją ukryjesz, pozostanie schowana dopóki nie wybierzesz opcji Pokaż. &kalzium; zachowa ustawienia w plikach konfiguracyjnych, więc przy następnym uruchomieniu, powrócisz do ostatnich ustawień. </para> </sect3> </sect2> </sect1> </chapter> <chapter id="config"> <title >Konfiguracja &kalzium; </title> <para >&kalzium; posiada wiele opcji konfiguracyjnych, do których masz dostęp poprzez menu <menuchoice > <guimenu >Ustawienia</guimenu > <guimenuitem >Konfiguruj &kalzium;...</guimenuitem > </menuchoice >.</para> <screenshot> <screeninfo >Okno konfiguracyjne &kalzium;</screeninfo> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="settings1.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase >Kolory</phrase> </textobject> </mediaobject> </screenshot> <para >Na karcie <guilabel >Kolory</guilabel > możesz ustawić różne kolory dla każdego schematu. </para> <screenshot> <screeninfo >Okno konfiguracyjne &kalzium;</screeninfo> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="settings2.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase >Jednostki</phrase> </textobject> </mediaobject> </screenshot> <para >Na karcie <guilabel >Jednostki</guilabel > możesz wybrać jednostki. Możesz wybierać pomiędzy domyślną jednostką kJ/mol, a eV. Temperatura jest pokazywana domyślnie w stopniach Kelvina, ale możesz ją pokazać w stopniach Celsjusza lub Fahrenheita. </para> <screenshot> <screeninfo >Okno konfiguracyjne &kalzium;</screeninfo> <mediaobject> <imageobject> <imagedata fileref="settings3.png" format="PNG"/> </imageobject> <textobject> <phrase >Różne</phrase> </textobject> </mediaobject> </screenshot> <para >Na karcie <guilabel >Różne</guilabel > można ustawić wyświetlanie masy atomowej pierwiastków lub tylko numeru w układzie okresowym. </para> </chapter> <chapter id="commands"> <title >Linia poleceń</title> <sect1 id="kalzium-mainwindow"> <title >Menu i skróty klawiszowe</title> <sect2> <title >Menu <guimenu >Plik</guimenu ></title> <variablelist> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Plik</guimenu > <guimenuitem >Zapisz jako ...</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Zapisuje</action > tablicę &kalzium; jako obrazek.</para ></listitem> </varlistentry> </variablelist> <variablelist> <varlistentry> <term ><menuchoice ><shortcut > <keycombo action="simul" >&Ctrl;<keycap >Q</keycap ></keycombo > </shortcut > <guimenu >Plik</guimenu > <guimenuitem >Zakończ</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wychodzi</action > z &kalzium;</para ></listitem> </varlistentry> </variablelist> </sect2> <sect2> <title >Menu <guimenu >Widok</guimenu ></title> <variablelist> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Numeracja Grup</guisubmenu > <guimenuitem >Brak numeracji</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetl</action > schemat bez numeracji.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Numeracja Grup</guisubmenu > <guimenuitem >IUPAC</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > numerację IUPAC.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Numeracja Grup</guisubmenu > <guimenuitem >CAS</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > numerację CAS.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Numeracja Grup</guisubmenu > <guimenuitem >Stary IUPAC</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > starą numerację IUPAC.</para ></listitem> </varlistentry> <!-- second entry --> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Zestaw</guisubmenu > <guimenuitem >Monochrome</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > wszystkie pierwiastki w jednym kolorze tła.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Zestaw</guisubmenu > <guimenuitem >Bloki</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > różnymi kolorami cztery bloki pierwiastków.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Zestaw</guisubmenu > <guimenuitem >Ikony</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > ikony dla każdego pierwiastka.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Zestaw</guisubmenu > <guimenuitem >Rodzina</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > różnymi kolorami rodziny pierwiastków.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Zestaw</guisubmenu > <guimenuitem >Grupy</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > różnymi kolorami grupy pierwiastków.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Gradient</guisubmenu > <guimenuitem >Brak gradientu</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyłącza</action > wyświetlanie gradientu dla tablicy.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Gradient</guisubmenu > <guimenuitem >Promień walencyjny</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > promień walencyjny pierwiastków.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Gradient</guisubmenu > <guimenuitem >van Der Waalsa</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > promień van der Waalsa pierwiastków.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Gradient</guisubmenu > <guimenuitem >Masa atomowa</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > masę atomową pierwiastków.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Gradient</guisubmenu > <guimenuitem >Temperatura wrzenia</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > temperaturę wrzenia pierwiastków.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Gradient</guisubmenu > <guimenuitem >Temperatura topnienia</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > temperaturę topnienia pierwiastków.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Gradient</guisubmenu > <guimenuitem >Elektroujemność (Pauling)</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > elektroujemność pierwiastków.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Gradient</guisubmenu > <guimenuitem >Powinowactwo elektronowe</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > powinowactwo elektronowe pierwiastków.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Gradient</guisubmenu > <guimenuitem >Data odkrycia</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > datę odkrycia pierwiastków, różnicując kolor tła dla każdego stulecia.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Gradient</guisubmenu > <guimenuitem >Pierwsza energia jonizacji</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetl</action > energię pierwszej jonizacji pierwiastków.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Tablice</guisubmenu > <guimenuitem >Tablica: Klasyczny układ okresowy</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > klasyczny układ okresowy i wszystkie pierwiastki.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Tablice</guisubmenu > <guimenuitem >Tablica: Krótki układ okresowy</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > układ okresowy bez metali przejściowych.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Tablice</guisubmenu > <guimenuitem >Tablica: Metale przejściowe</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > układ okresowy zawierający jedynie metale przejściowe.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Tablice</guisubmenu > <guimenuitem >Tablica: Układ okresowy</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para >Ta pozycja wyświetla tablicę pierwiastków sugerowaną przez DZ <foreignphrase lang="de" >Deutscher Zentralausschuss</foreignphrase > "Niemiecki komitet centralny".</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guimenuitem >Pokaż/ukryj legendę</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Przełącza</action > wyświetlanie legendy.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guimenuitem >Pokaż/ukryj pasek boczny</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Przełącza</action > wyświetlanie paska bocznego.</para ></listitem> </varlistentry> </variablelist> </sect2> <sect2> <title >Menu <guimenu >Narzędzia</guimenu > </title> <variablelist> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Narzędzia</guimenu > <guimenuitem >Wykres danych</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Otwórz</action > okno wykresu danych.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Narzędzia</guimenu > <guimenuitem >Tablica izotopów</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Otwiera</action > okno tablicy izotopów.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Narzędzia</guimenu > <guimenuitem >Słowniczek</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Otwiera</action > słowniczek.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Narzędzia</guimenu > <guimenuitem >Analizator równań</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Otwiera</action > okno analizatora równań.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Narzędzia</guimenu > <guimenuitem >Konwertuj pliki chemiczne...</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Otwiera</action > okno dialogowe służące do importowania i eksportowania danych w wielu formatach plików chemicznych oraz typach danych dla biblioteki Open Babel.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Narzędzia</guimenu > <guimenuitem >Frazy R/S</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Otwiera</action > okno dialogowe <guilabel >Frazy ryzyka/bezpieczeństwa</guilabel >.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Narzędzia</guimenu > <guimenuitem >Tablice</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > okno dialogowe zawierające <guilabel >Alfabet grecki</guilabel >, <guilabel >Przedrostki liczbowe oraz liczby rzymskie</guilabel >.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Widok</guimenu > <guisubmenu >Narzędzia</guisubmenu > <guimenuitem >Edytor molekuł...</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Otwiera</action > okno edytora molekuł.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Narzędzia</guimenu > <guimenuitem >Eksportuj dane</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Otwiera</action > okno dialogowe, w którym można wybrać <guilabel >Pierwiastki</guilabel > oraz ich <guilabel >Właściwości</guilabel >, które mają być wyeksportowane do pliku &HTML;.</para ></listitem> </varlistentry> </variablelist> </sect2> <sect2> <title >Menu <guimenu >Ustawienia</guimenu > </title> <variablelist> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Ustawienia</guimenu > <guimenuitem >Pokaż pasek narzędzi</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Przełącza</action > wyświetlanie głównego paska narzędzi.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Ustawienia</guimenu > <guimenuitem >Pokaż pasek stanu</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Przełącza</action > wyświetlanie paska statusu.</para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Ustawienia</guimenu > <guimenuitem >Konfiguracja skrótów...</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Konfiguracja</action > przyporządkowania klawiszy klawiatury do różnych zadań.</para> </listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Ustawienia</guimenu > <guimenuitem >Konfiguracja pasków narzędzi...</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Konfiguruje</action > elementy, które chcesz umieścić na pasku narzędzi </para ></listitem> </varlistentry> <varlistentry> <term ><menuchoice ><guimenu >Ustawienia </guimenu > <guimenuitem >Konfiguracja &kalzium;...</guimenuitem > </menuchoice ></term> <listitem ><para ><action >Wyświetla</action > okno ustawień &kalzium;. </para ></listitem> </varlistentry> </variablelist> </sect2> <sect2> <title >Menu<guimenu >Pomoc</guimenu ></title> &help.menu.documentation; </sect2> </sect1> </chapter> <chapter id="faq"> <title >Pytania i odpowiedzi</title> <qandaset id="faqlist"> <qandaentry> <question> <para >Czy kiedykolwiek będę musiał płacić za &kalzium;?</para> </question> <answer> <para >Nie, nigdy. Ale autor zawsze będzie wdzięczny za miły e-mail lub DVD będące <quote >podziękowaniem</quote >. &kalzium; jest na licencji <ulink url="http://www.gnu.org/licenses/licenses.html#GPL" >GPL</ulink >, więc nigdy nie będziesz musiał płacić za ten program.</para> </answer> </qandaentry> </qandaset> </chapter> <chapter id="contribute"> <title >Jak mogę pomóc?</title> <qandaset id="tasks"> <qandaentry> <question> <para >Dostarczaj nam danych.</para> </question> <answer> <para >W świecie nauki postęp jest ogromny. Jeżeli znajdziesz niepoprawne lub brakujące dane, napisz proszę do nas.</para> </answer> </qandaentry> <qandaentry> <question> <para >Poszukaj błędów lub prześlij swoje propozycje</para> </question> <answer> <para >Jeżeli znajdziesz błędy w programie lub masz pomysł na jego ulepszenie, proszę pisać na adres &Carsten.Niehaus.mail;. </para> </answer> </qandaentry> </qandaset> </chapter> <chapter id="credits"> <title >Podziękowania i licencja</title> <para >&kalzium;</para> <para >Prawa autorskie do programu: (c) 2001-2005 &Carsten.Niehaus; &Carsten.Niehaus.mail; </para> <para >Współpraca:</para> <itemizedlist> <listitem ><para >Pino Toscano <email >toscano.pino@tiscali.it</email > </para ></listitem> </itemizedlist> <para >Polskie tłumaczenie: (c) 2005 Mandriva Poland<email >biuro@mandriva.pl</email ></para > <para >Paweł Dąbek<email >pdabek@onet.pl</email ></para > &underFDL; &underGPL; </chapter> <appendix id="installation"> <title >Instalacja</title> <sect1 id="getting-kalzium"> <title >Jak zdobyć &kalzium;</title> &install.intro.documentation; </sect1> <sect1 id="requirements"> <title >Wymagania</title> <para >Samo &kalzium; znajdziesz pod adresem <ulink url="http://edu.kde.org/kalzium" >Strona domowa &kalzium;</ulink > jest częścią projektu &kde;-Edu</para> </sect1> <sect1 id="compilation"> <title >Kompilacja i instalacja</title> &install.compile.documentation; </sect1> </appendix> &documentation.index; </book> <!-- Local Variables: mode: sgml sgml-minimize-attributes:nil sgml-general-insert-case:lower sgml-indent-step:0 sgml-indent-data:nil End: // vim:ts=2:sw=2:tw=78:noet:noai -->
