Van DOS/Windows naar Linux HOWTO
Door Guido Gonzato, ggonza at tin.it,
Vertaald door: Ellen Bokhorst bokkie at nl.linux.org
Versie 1.3.5. 31 augustus 2000
Deze HOWTO is opgedragen aan alle (spoedig voormalige?) DOS en Windows
gebruikers die besloten hebben naar Linux, de vrije UNIX-kloon, over
te stappen. Het doel van dit document is de lezer te helpen zijn of
haar kennis van DOS en Windows naar de Linux omgeving om te zetten,
als ook in het voorzien van hints in het uitwisselen van bestanden en
bronnen tussen de twee OS'sen.
______________________________________________________________________
Inhoudsopgave
1. Introductie
1.1 Is Linux iets voor jou?
1.2 Vertel verder
1.2.1 Inleidende begrippen
1.2.2 Hulp verkrijgen
1.3 Afspraken
2. Voor de ongeduldigen
3. Maak kennis met bash
4. Bestanden en programma's
4.1 Bestanden: Opmerkingen vooraf
4.2 Symbolische links
4.3 Permissies en Eigenaarschap
4.4 Bestanden: Commando's vertalen
4.4.1 Voorbeelden
4.5 Programma's uitvoeren: Multitasking en Sessies
4.6 Programma's op Remote computers uitvoeren
5. Gebruik van directory's
5.1 Directory's: Opmerkingen vooraf
5.2 Directory permissies
5.3 Directory's: Commando's vertalen
5.3.1 Voorbeelden
6. Floppy's, Harddisks, en dergelijke
6.1 Devices beheren zoals DOS het doet
6.2 Devices beheren zoals Unix het doet
6.3 Backup maken
7. En hoe zit het met Windows?
8. Aanpassen van het systeem
8.1 Systeem Initialisatie Bestanden
8.2 Programma initialisatiebestanden
9. Netwerken: begrippen
10. Iets over programmeren
10.1 Shell Scripts: .BATch bestanden
10.2 C
10.3 X11 Programmeren
10.3.1 Multi-Platform Programmering
11. De resterende 1%
11.1 Draaien van DOS/Windows Apps
11.2 Gebruik van tar en gzip
11.3 Applicaties installeren
11.4 Tips waar je niet zonder kunt
11.5 Waar vind ik applicaties
11.6 Een aantal dingen die je niet kon doen
11.7 UNIX oefenen onder DOS/Win
11.8 Algemene extensies en daaraan gerelateerde programma's
11.9 Bestanden converteren
11.10 Vrij verkrijgbare Office Suites
12. Voor het moment, het einde
12.1 Copyright
12.2 Disclaimer
______________________________________________________________________
1. Introductie
1.1. Is Linux iets voor jou?
Laten we politiek correct beginnen. In dit document heb ik het over
``Linux'', maar ik bedoel ``GNU/Linux''. Ga alsjeblieft naar
<http://www.gnu.org/gnu/linux-and-gnu.html> om te zien waarom.
Wil je van de DOS/Windows wereld naar Linux overstappen? Goed idee:
Linux is technisch gezien superieur aan DOS, Windows 9x en zelfs
Windows NT. Maar pas op: misschien dat het niet van nut is voor je.
Dit zijn de belangrijkste verschillen tussen DOS/Windows en Linux:
· Onder Windows draaien Microsoft Office en heel veel spelletjes;
wordt waargenomen als eenvoudig te installeren en configureren; het
is opmerkelijk onstabiel; heeft een magere performance; crasht
frequent.
· Onder Linux draait StarOffice, heel veel technische software en
minder spellen; het kan lastig te installeren en configureren zijn;
is rotsvast; feilloze performance; crashes komen zelden voor.
Het is aan jou uit te maken wat je nodig hebt. Bovendien geeft Linux
je kracht, maar het vraagt wat tijd te leren hoe het te benutten. Dus
als je voornamelijk commerciële software nodig hebt, of als je er
niets voor voelt om nieuwe commando's en begrippen te leren, kun je je
beter ergens anders op concentreren. Wees je ervan bewust dat veel
nieuwkomers vanwege aanvangsproblemen opgeven.
Er wordt aan gewerkt Linux eenvoudiger in het gebruik te maken, maar
verwacht er niet bedreven in te zijn zonder dat je heel veel
documentatie hebt gelezen en het op z'n minst voor een paar maanden
hebt gebruikt. Linux geeft je geen kant en klare oplossingen. Ondanks
deze waarschuwingen, ben ik er 100% van overtuigd dat als je het
juiste type gebruiker bent, je zeer tevreden zult zijn over Linux.
Tussen twee haakjes, Linux + DOS/Win kunnen prima op dezelfde computer
voorkomen.
Benodigd voor deze howto: Ik ga ervan uit dat
· je bekend bent met de basiscommando's en concepten van DOS;
· Linux mogelijk met X Window System (afgekort tot X11) op de juiste
wijze op je PC is geïnstalleerd;
· je shell (het equivalent van COMMAND.COM) bash is.
Tenzij anders aangegeven, wordt bij dit werk uitgegaan van dat
'slechte ouwe' DOS. Her en der wordt informatie over Windows gegeven,
maar houd in gedachten dat Windows en Linux totaal verschillend zijn,
anders dan DOS dat een of andere sobere relatie met UNIX heeft.
Bedenk je alsjeblieft ook dat dit werkstuk noch een complete inleiding
noch een configuratiegids is!
De laatste versie van dit document is in verscheidene formaten
beschikbaar op <http://www.linuxdoc.org>.
1.2. Vertel verder
Je installeerde Linux en de programma's die je nodig had op je PC. Je
gaf jezelf een account (als dit niet zo is, typ dan nu! adduser jenaam
en Linux is opgestart. Je hebt zojuist je naam en wachtwoord
ingevuld, en nu kijk je naar het scherm en denkt: ``Tja, en wat nu?''
Wanhoop niet. Je bent bijna zover dat je dezelfde dingen doet die je
gewend bent met DOS/Win te doen en nog wel meer ook. Als je nu onder
DOS/Win zou werken in plaats van onder Linux, dan zou je één van de
volgende taken aan het verrichten zijn:
· het draaien van programma's, aanmaken, kopiëren, bekijken,
verwijderen, afdrukken hernoemen van bestanden;
· CD'en, MD'en, RD'en, en DIR'ren naar je directory's;
· formatteren van diskettes en er bestanden van/naar kopiëren;
· aanpassen van het systeem;
· surfen op het Internet;
· het schrijven van .BAT bestanden en programma's in je favoriete
taal;
· de resterende 1%.
Het zal je verheugen te weten dat deze taken onder Linux op een
vergelijkbare manier als onder DOS kunnen worden bewerkstelligd.
Onder DOS, gebruikt de gemiddelde gebruiker een paar van de 100+
beschikbare commando's: hetzelfde geldt tot op zekere hoogte voor
Linux.
1.2.1. Inleidende begrippen
Oefening baart kunst. Je wordt aangemoedigd om met Linux te
experimenteren en spelen: tenzij je als ``root'' inlogt, kun je het
systeem op die manier niet beschadigen. Een paar aandachtspunten:
· ten eerste hoe je Linux veilig af kunt sluiten. Als je een
tekstmode scherm ziet, druk dan op <CTRL-ALT-DEL>, wacht totdat het
systeem herstart, en zet dan de PC uit. Als je onder het X Window
Systeem werkt, druk dan eerst op <CTRL-ALT-BACKSPACE>, daarna
<CTRL-ALT-DEL>. Schakel de PC Nooit direct uit en maak ook geen
gebruik van de reset knop: dit zou het bestandssysteem kunnen
beschadigen;
· in tegenstelling tot DOS of Windows, heeft Linux een ingebouwd
beveiligingsmechanisme. Met bestanden en directory's zijn
permissies geassocieerd; als resultaat daarvan kunnen er een aantal
niet door de gewone gebruiker worden benaderd; (zie Sectie
``Permissies en Eigenaarschap''). DOS en Windows laten je
daarentegen de volledige inhoud van je harddisk om zeep helpen;
· er is een speciale gebruiker genaamd ``root'': de systeembeheerder,
met de kracht van leven en dood op je computer. Als je op een eigen
PC werkt, zal je ook root zijn. Als root werken is gevaarlijk:
iedere vergissing kan je systeem net als met DOS/Windows ernstig
beschadigen of ruïneren. Werk niet als root tenzij dit absoluut
noodzakelijk is;
· veel van de complexiteit van Linux komt door zijn extreme
configuratiemogelijkheden: praktisch elke feature en iedere
applicatie kan via één of meer configuratiebestanden worden
aangepast. Complexiteit is de prijs die moet worden betaald voor
kracht;
· omleiding en het door middel van een pipe-symbool doorgeven van
gegevens zijn een zijdelingse DOS-feature, een zeer belangrijke en
onder Linux veel krachtiger. Eenvoudige commando's kunnen worden
samengevoegd om complexe taken te volbrengen. Ik adviseer je deze
commando's te leren gebruiken.
1.2.2. Hulp verkrijgen
Er zijn veel manieren om hulp te krijgen met Linux. De belangrijkste
zijn:
· het lezen van documentatie---Ik meen het. Alhoewel de HOWTO die je
aan het lezen bent als een introductie in Linux kan dienen, zijn er
verscheidene boeken die je echt zou moeten lezen: op z'n minst Matt
Welsh's ``Linux Installation and Getting Started'' (
<http://www.linuxdoc.org/LDP/gs/gs.html>) en de Linux FAQ (
<http://www.linuxdoc.org/FAQ/Linux-FAQ/index.html>). Voel je
schuldig net zolang totdat je er op z'n minst één van hebt gelezen;
· de documentatie van de packages die op de computer zijn
geïnstalleerd zijn vaak te vinden in subdirectory's onder
/usr/doc/;
· typ help of, beter, man bash of info bash voor het verkrijgen van
hulp over de ``interne commando's'' van de shell;
· type voor hulp met een commando man commando waarmee de handleiding
(``man'') page van commando wordt aangeroepen. Typ als alternatief
info commando waarmee de info page die betrekking heeft op
commando wordt aangeroepen; info is een op hypertekst gebaseerd
documentatiesysteem, misschien niet intiütief om als eerste te
gebruiken. Tenslotte kun je als laatste apropos commando of whatis
commando gebruiken. Voor al deze commando's geldt dat je op `q'
drukt om het helpsysteem te verlaten.
· als laatste op het Internet: de juiste plaats voor het verkrijgen
van hulp is Usenet, zoals <news:comp.os.linux.setup>. Email mij
alsjeblieft niet om hulp want ik ben zeer overbelast.
1.3. Afspraken
In dit hele document zullen voorbeelden vaak het volgende formaat
volgen: <...> is een vereist argument, en [...] is een optioneel
argument. Voorbeeld:
$ tar -tf <bestand.tar> [> omleidingsbestand]
bestand.tar moet worden opgegeven, maar de omleiding naar het
omleidingsbestand is optioneel.
``LMP'' betekent ``Lees alsjeblieft de Man Pages voor verdere
informatie''. Ik kan niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het lezen
van documentatie is.
Als de prompt van een voorbeeldcommando een # is, kan het commando
alleen door root worden uitgevoerd.
2. Voor de ongeduldigen
Wil je graag beginnen? Bekijk dan de volgende tabel:
DOS Linux Opmerkingen
------------------------------------------------------------------------------
ATTRIB (+-)attr bestand chmod <mode> bestand totaal anders
BACKUP tar -Mcvf device dir/ idem
CD dirnaam\ cd dirnaam/ bijna dezelfde syntax
COPY bestand1 bestand2 cp bestand1 bestand2 idem
DEL bestand rm bestand let op - geen undelete
DELTREE dirnaam rm -R dirnaam/ idem
DIR ls niet exact dezelfde syntax
DIR bestand /S find . -naam bestand totaal anders
EDIT bestand vi bestand Ik denk dat je 't niet leuk vindt
jstar bestand voelt als dos' edit
EDLIN bestand ed bestand vergeet het
FORMAT fdformat,
mount, umount heel andere syntax
HELP commando man commando, zelfde filosofie
info commando
MD dirnaam mkdir dirnaam/ bijna dezelfde syntax
MORE < bestand less bestand veel beter
MOVE bestand1 bestand2 mv bestand1 bestand2 idem
NUL /dev/null idem
PRINT bestand lpr bestand idem
PRN /dev/lp0,
/dev/lp1 idem
RD dirnaam rmdir dirnaam/ bijna dezelfde syntax
REN bestand1 bestand2 mv bestand1 bestand2 niet voor meerdere bestanden
RESTORE tar -Mxpvf device andere syntax
TYPE bestand less bestand veel beter
WIN startx hemelsbreed verschil!
Raadpleeg alsjeblieft de volgende secties als je meer nodig hebt dan
een tabel met commando's.
3. Maak kennis met bash
Goed nieuws: onder Linux typ je veel minder achter de prompt, omdat de
bash shell zo mogelijk voor je typt, en het heeft geweldige
regelediting mogelijkheden. Om mee te beginnen, haalt de cursorpijl
naar boven de voorgaande commandoregels terug; maar er is meer. Het
indrukken van de <TAB> vult bestands- en directorynamen aan, dus het
typen van
$ ls /uTABloTABbTAB
is als het intikken van
$ ls /usr/local/bin
Als er dubbelzinnigheden optreden, zoals bij het intikken van
$ ls /uTABloTABiTAB
stopt bash omdat het niet weet of je /usr/local/info of
/usr/local/include bedoelt. Voeg meer tekens toe en druk dan nogmaals
op <TAB>.
Andere handige toetsaanslagen zijn <ESC-BACKSPACE> waarmee een woord
links wordt verwijderd, en <ESC-D> waarmee een woord rechts wordt
verwijderd; <ESC-F> verplaatst de cursor één woord naar rechts, <ESC-
B> naar links; <CTRL-A> verplaatst de cursor naar het begin van de
regel, <CTRL-E> naar het einde. De <ALT> toets is equivalent aan
<ESC>.
Genoeg voor het moment. Zodra je aan deze sneltoetsen gewend raakt,
zal je de DOS-prompt zeer ergerlijk vinden...
4. Bestanden en programma's
4.1. Bestanden: Opmerkingen vooraf
Linux heeft een directory- en bestandsstructuur die erg veel lijkt op
die van DOS/Win. Bestanden hebben namen die aan bepaalde regels moeten
voldoen, worden opgeslagen in directory's, een aantal ervan zijn
uitvoerbaar, en hiervan hebben de meeste commando-switches. Bovendien
kun je gebruik maken van wildcard characters (jokertekens),
redirection en piping (het omleiden/doorsturen van uitvoer). Er zijn
slechts een paar kleine verschillen:
· onder DOS zijn de bestandsnamen in de zogenoemde 8.3 vorm; b.v.
NOTENOUG.TXT. Onder Linux kunnen we dat beter. Als je Linux
installeerde door gebruik te maken van een bestandssysteem als ext2
of umsdos, kun je langere bestandsnamen gebruiken (tot aan 255
tekens), en met meer dan één punt: bijvoorbeeld:
Dit_is.een.ZEER_lange.bestandsnaam. Merk alsjeblieft op dat ik
zowel gebruik maakte van hoofdletters als kleine letters: in
feite...
· worden hoofdletters en kleine letters in bestandsnamen als
verschillende tekens gezien. Daarom zijn FILENAME.tar.gz en
filename.tar.gz twee verschillende bestanden. ls is een commando,
LS is een fout;
· Windows gebruikers, let op wanneer je gebruik maakt van
bestandsnamen onder Linux. Als er in een bestandsnaam spaties
voorkomen (niet aan te bevelen maar wel mogelijk), moet je de
bestandsnaam tussen dubbele aanhalingstekens plaatsen wanneer je
ernaar refereert. Bijvoorbeeld:
$ # het volgende commando maakt een directory genaamd "Mijn oude bestanden"
$ mkdir "Mijn oude bestanden"
$ ls
Mijn oude bestanden bin tmp
Bovendien is het beter een aantal tekens niet te gebruiken: een aantal
daarvan zijn !*$&#.
· er zijn voor programma's geen verplichte extensies zoals .COM en
.EXE of .BAT voor batchbestanden. Uitvoerbare bestanden worden aan
het einde van de bestandsnaam door een asterisk `*' gemarkeerd
wanneer je het commando ls -F geeft. Bijvoorbeeld:
$ ls -F
Ik_ben_een_dir/ cindy.jpg cjpg* brief_aan_Joe mijn_1e_script* oud~
De bestanden cjpg* en mijn_1e_script* zijn uitvoerbare bestanden, dat
wil zeggen ``programma's''. Onder DOS eindigen backupbestanden op
.BAK, onder Linux eindigen ze op een tilde `~'. Een bestand waarvan
de naam begint met een punt wordt als verborgen aangemerkt. Voor
beeld: het bestand .Ik.ben.een.verborgen.bestand zal na het commando
ls niet worden getoond;
· DOS programma switches worden verkregen met /switch, Linux switches
met -switch of --switch. Voorbeeld: dir /s<tt> wordt ls -R. Merk op
dat veel DOS programma's, zoals PKZIP of ARJ, switches in de stijl
van UNIX gebruiken.
Je kunt nu naar de sectie ``Commando's van DOS naar Linux vertalen''
gaan, maar als ik jou was zou ik verder lezen.
4.2. Symbolische links
UNIX heeft een type bestand dat onder DOS niet voorkomt: de
symbolische link. Je kunt hierbij denken aan een verwijzer naar een
bestand of directory, en het kan in plaats van het bestand of
directory waarnaar het verwijst worden gebruikt; het is vergelijkbaar
met de snelkoppelingen van Windows. Voorbeelden van symbolische links
zijn /usr/X11, die naar /usr/X11R6 verwijst; /dev/modem, die naar
/dev/ttyS0 of /dev/ttyS1 verwijst.
Om een symbolische link aan te maken:
$ ln -s <bestand_of_dir> <linknaam>
Voorbeeld:
$ ln -s /usr/doc/g77/DOC g77manual.txt
Nu kun je naar g77manual.txt verwijzen in plaats van /usr/doc/g77/DOC.
Links verschijnen als volgt in directorylistings:
$ ls -F
g77manual.txt@
$ ls -l
(van alles en nog wat...) g77manual.txt -> /usr/doc/g77/DOC
4.3. Permissies en Eigenaarschap
DOS bestanden en directory's hebben de volgende kenmerken: A (archive
= archief), H (hidden = verborgen), R (read-only = alleen lezen), en S
(system = systeem). Alleen H en R hebben onder Linux een betekenis:
verborgen bestanden beginnen met een punt, en wat betreft het kenmerk
R, lees verder.
Onder UNIX heeft een bestand ``permissies'' en een eigenaar, die op
zijn beurt weer aan een ``groep'' toebehoort. Kijk naar dit
voorbeeld:
$ ls -l /bin/ls
-rwxr-xr-x 1 root bin 27281 Aug 15 1995 /bin/ls*
In het eerste veld staan de permissies van het bestand /bin/ls, welke
aan root toebehoort, groep bin. De resterende informatie latend voor
wat het is, onthoud dat -rwxr-xr-x van links naar rechts betekent:
- het bestandstype is (- = gewoon bestand, d = directory, l = link,
enz.); rwx zijn de permissies voor de eigenaar van het bestand
(read/lezen, write/schrijven, execute/uitvoeren); r-x zijn de
permissies voor de groep van de eigenaar van het bestand (read,
execute); (Ik ga het niet hebben over het begrip groep, je kunt zolang
je beginner bent zonder ;-0 r-x zijn de permissies voor alle andere
gebruikers (read, execute).
De directory /bin heeft ook permissies: zie sectie ``Directory
Permissies'' voor verdere details. Daarom kun je het bestand /bin/ls
niet verwijderen tenzij je root bent: je hebt geen permissie om dat te
doen. Het commando voor het wijzigen van de bestandspermissies is:
$ chmod <wieXperm> <file>
`wie' is u (user, dat is de eigenaar), g (group), o (other=anderen), X
is of + of -, perm is r (read), w (write), of x (execute). Algemene
voorbeelden van chmod zijn:
$ chmod +x bestand
hiermee wordt de execute permissie voor het bestand ingesteld.
$ chmod go-rw bestand
hiermee wordt de read en write permissies voor iedereen behalve de
eigenaar ingesteld.
$ chmod ugo+rwx bestand
dit geeft iedereen read, write en execute permissie.
# chmod +s bestand
hiermee wordt een zogenoemd ``setuid'' of ``suid'' bestand
aangemaakt--- een bestand dat iedereen uit mag voeren met de
privileges van de eigenaar. Je zal ongetwijfeld root suid bestanden
tegenkomen; dit zijn vaak belangrijke systeembestanden, zoals de X-
server.
Een beknoptere manier om naar permissies te refereren is met cijfers:
rwxr-xr-x kan worden uitgedrukt als 755 (iedere letter correspondeert
met een bit: --- is 0, --x is 1, -w- is 2, -wx is 3...). Het ziet er
moeilijk uit, maar met wat oefening zal je het concept begrijpen.
root, als superuser, kan de bestandspermissies van iedereen wijzigen.
LMP.
4.4. Bestanden: Commando's vertalen
Links de DOS-commando's; rechts de Linux tegenhanger.
ATTRIB: chmod
COPY: cp
DEL: rm
MOVE: mv
REN: mv
TYPE: more, less, cat
Omleidings- en andere operatoren: < > >> |
Wildcards: * ?
nul: /dev/null
prn, lpt1: /dev/lp0 of /dev/lp1; lpr
4.4.1. Voorbeelden
DOS Linux
---------------------------------------------------------------------
C:\GUIDO>ATTRIB +R FILE.TXT $ chmod 400 file.txt
C:\GUIDO>COPY JOE.TXT JOE.DOC $ cp joe.txt joe.doc
C:\GUIDO>COPY *.* TOTAL $ cat * > total
C:\GUIDO>COPY FRACTALS.DOC PRN $ lpr fractals.doc
C:\GUIDO>DEL TEMP $ rm temp
C:\GUIDO>DEL *.BAK $ rm *~
C:\GUIDO>MOVE PAPER.TXT TMP\ $ mv paper.txt tmp/
C:\GUIDO>REN PAPER.TXT PAPER.ASC $ mv paper.txt paper.asc
C:\GUIDO>PRINT LETTER.TXT $ lpr letter.txt
C:\GUIDO>TYPE LETTER.TXT $ more letter.txt
C:\GUIDO>TYPE LETTER.TXT $ less letter.txt
C:\GUIDO>TYPE LETTER.TXT > NUL $ cat letter.txt > /dev/null
n/a $ more *.txt *.asc
n/a $ cat section*.txt | less
Opmerkingen:
· * is slimmer onder Linux: * komt overeen met alle bestanden behalve
de verborgen bestanden; .* komt overeen met alle verborgen
bestanden (maar ook de huidige directory `.' en parent directory
`..': let op!); *.* komt alleen overeen met bestanden met een `.'
in het midden of die op een punt eindigen; p*r komt overeen met
zowel `peter' als `piper'; *c* komt overeen met zowel `picked' als
`peck';
· druk bij gebruik van more, op de <SPATIEBALK> om door het bestand
te bladeren, `q' om het te verlaten. less is intuïtiever en laat
je de pijltjestoetsen gebruiken;
· er is geen UNDELETE, dus bedenk je tweemaal voordat je iets
verwijdert;
· in aanvulling op de < > >> van DOS, heeft Linux 2> om foutmeldingen
om te leiden (stderr); bovendien wordt met 2>&1 stderr naar stdout
omgeleid, en 1>&2 leidt stdout om naar stderr;
· Linux heeft nog een wildcard: de []. Gebruik: [abc]* komt overeen
met bestanden die beginnen met een a, b, c; *[I-N1-3] komt overeen
met bestanden die eindigen op I, J, K, L, M, N, 1, 2, 3;
· lpr <bestand> drukt een bestand af in de achtergrond. Gebruik lpq
voor het controleren van de status van de afdrukwachtrij; gebruik
lprm voor het verwijderen van een bestand uit de afdrukwachtrij;
· er is geen op DOS lijkend RENAME; dat wil zeggen dat mv *.xxx *.yyy
niet zal werken. Een op REN lijkend commando is te vinden op
<ftp://metalab.unc.edu/pub/Linux/utils/file>;
· gebruik cp -i en mv -i om te worden gewaarschuwd wanneer een
bestand zal worden overschreven.
4.5. Programma's uitvoeren: Multitasking en Sessies
Om een programma uit te voeren, typ je net als onder DOS de naam ervan
in. Als de directory (Sectie ``Gebruik van directory's'') waarin het
programma is opgeslagen in het PATH is opgenomen (Sectie ``Systeem
initialisatiebestanden''), zal het programma worden opgestart.
Uitzondering: in tegenstelling tot DOS, zal een programma in de
huidige directory niet worden uitgevoerd, tenzij de directory in het
PATH is opgenomen. Je kunt hieraan ontsnappen: als prog je programma
is, typ dan ./prog.
Zo ziet een typische commandoregel eruit:
$ commando [-s1 [-s2] ... [-sn]] [par1 [par2] ... [parn]] [< invoer] [> uitvoer]
waar de -s1, ..., -sn staan voor programma-switches. par1, ..., parn
zijn de programma parameters. Je kunt verscheidene commando's op de
commandoregel aanroepen:
$ commando-1 ; commando-2 ; ... ; commando-n
Dat is alles over het draaien van programma's, maar het is eenvoudig
een stap verder te gaan. Eén van de belangrijkste redenen om Linux te
gebruiken is dat het een multitasking os is--- het kan verscheidene
programma's tegelijkertijd draaien (van nu af aan, processen). Je
kunt processen in de achtergrond opstarten en gewoon door blijven
werken. Bovendien staat Linux toe dat je meerdere sessies hebt lopen:
het is alsof je veel computers tegelijk aan het werk zet!
· Druk op <ALT-F1> ... <ALT-F6> om naar sessie 1..6 onder de virtuele
console over te schakelen
· Typ su - <loginnaam> voor het starten van een nieuwe sessie onder
dezelfde v.c. zonder de huidige v.c. te verlaten. Voorbeeld: su -
root. Dit komt bijvoorbeeld van pas als je een taak uit moet voeren
waarvoor alleen de root-gebruiker permissie heeft.
· Typ voor het beëindigen van een sessie exit. Als er gestopte jobs
zijn (zie verderop), krijg je een waarschuwing.
· Voeg een ampersand '&' aan het einde van de commandoregel toe voor
het in de achtergrond opstarten van een proces:
$ prognaam [-switches] [parameters] [< invoer] [> uitvoer] &
[1] 123
de shell identificeert het proces met een jobnummer (b.v. [1]; zie
hieronder), en met een PID (Proces Identificatie Nummer; 123 in ons
voorbeeld).
· Typ ps ax om te bekijken hoeveel processen er zijn. Hiermee krijg
je als uitvoer een lijst met de thans draaiende processen.
· Typ kill <PID> voor het killen (beëindigen) van een proces.
Wellicht dat je het eens nodig hebt als je niet weet hoe je een
proces op de juiste wijze moet laten eindigen... Tenzij je root
bent, kun je andermans processen niet killen. Soms kan een proces
alleen worden beëindigd met kill -SIGKILL <PID>.
Bovendien laat de shell je een proces stoppen of tijdelijk
uitstellen, een proces naar de achtergrond sturen, en een proces
vanuit de achtergrond naar de voorgrond brengen. In deze context,
worden processen ``jobs'' genoemd.
· Typ jobs om te zien hoeveel jobs er zijn. Hier worden de jobs
geïndentificeerd door een jobnummer, niet via een PID.
· Druk op <CTRL-C> om een in de voorgrond draaiend proces te stoppen
(dit werkt niet altijd).
· Druk op <CTRL-Z> om een in de voorgrond draaiend proces uit te
stellen (idem).
· Typ bg <%job> voor een uitgesteld proces naar de achtergrond te
sturen (het wordt een job).
· Voor het naar de voorgrond brengen van een job typ je fg <%job>.
Voor het naar de voorgrond brengen van de laatste job die naar de
achtergrond is gestuurd, typ je eenvoudigweg fg.
· Typ voor het killen van een job kill <%job> waarbij <job> gelijk
kan zijn aan 1, 2, 3,...
Met deze commando's kun je tegelijkertijd een disk formatteren, een
boel bestanden zippen, een programma compileren en een archief
uitpakken en nog steeds de prompt tot je beschikking hebben. Probeer
dit eens met Windows, enkel om het verschil in performance te zien
(als het niet crasht, uiteraard).
4.6. Programma's op Remote computers uitvoeren
Voor het uitvoeren van een programma op een remote computer met de
naam remote.machine.edu:
$ telnet remote.machine.edu
Start na het inloggen je favoriete programma. Onnodig te zeggen dat je
een shell-account op de remote computer nodig hebt.
Als je X11 hebt, kun je zelfs een X-applicatie op een remote computer
uitvoeren en het op je X scherm weergeven. Stel dat
remote.machine.edu de remote X-computer is en local.linux.box je
Linux-computer. Om een X-programma vanaf local.linux.box dat zich
bevindt op remote.machine.edu uit te voeren, doe je het volgende:
· start X11 op, start een xterm of equivalente terminal emulator, en
typ dan:
$ xhost +remote.machine.edu
$ telnet remote.machine.edu
· typ na het inloggen:
remote:$ DISPLAY=local.linux.box:0.0
remote:$ prognaam &
(in plaats van DISPLAY..., moet je mogelijk opgeven: setenv DISPLAY
local.linux.box:0.0. Dit is afhankelijk van de remote shell.)
En ziedaar! Nu zal prognaam op remote.machine.edu worden opgestart en
op je computer worden weergegeven. Probeer dit echter niet via een
modem, aangezien dit zo langzaam is dat het niet meer werkbaar is.
Bovendien is dit een grove en onveilige methode: lees alsjeblieft de
``Remote X Apps mini-HOWTO'' op
<http://www.linuxdoc.org/HOWTO/mini/Remote-X-Apps.html>.
5. Gebruik van directory's
5.1. Directory's: Opmerkingen vooraf
We hebben tussen bestanden onder DOS/Win en Linux verschillen gezien.
Wat betreft directory's is de root directory onder DOS/Win \, onder
Linux is het /. Evenzo worden geneste directory's onder DOS/Win
gescheiden door een \ onder Linux door een /. Voorbeelden van
directorypaden:
DOS: C:\PAPERS\GEOLOGY\MID_EOC.TEX
Linux: /home/guido/papers/geology/middle_eocene.tex
Zoals gebruikelijk is .. de parent directory en . de huidige
directory. Onthoud dat het systeem je niet toelaat overal waar je
maar wil cd, rd, of md uit te voeren. Iedere gebruiker heeft zijn of
haar zaakjes in een directory genaamd `home', gegeven door de
systeembeheerder; op mijn PC bijvoorbeeld, is mijn homedir
/home/guido.
5.2. Directory permissies
Ook directory's hebben permissies. Wat we in paragraaf ``Permissies en
Eigenaarschap'' hebben gezien, geldt ook voor directory's (user,
group, en other). Voor een directory betekent rx dat je met cd naar
die directory kunt gaan, en w betekent dat je een bestand in de
directory of de directory zelf kunt verwijderen (overeenkomstig de
permissies van het bestand uiteraard).
Om bijvoorbeeld te voorkomen dat andere gebruikers in /home/guido/text
rond gaan snuffelen:
$ chmod o-rwx /home/guido/text
5.3. Directory's: Commando's vertalen
DIR: ls, find, du
CD: cd, pwd
MD: mkdir
RD: rmdir
DELTREE: rm -rf
MOVE: mv
5.3.1. Voorbeelden
DOS Linux
---------------------------------------------------------------------
C:\GUIDO>DIR $ ls
C:\GUIDO>DIR FILE.TXT $ ls file.txt
C:\GUIDO>DIR *.H *.C $ ls *.h *.c
C:\GUIDO>DIR/P $ ls | more
C:\GUIDO>DIR/A $ ls -l
C:\GUIDO>DIR *.TMP /S $ find / -name "*.tmp"
C:\GUIDO>CD $ pwd
n/a - zie opmerking $ cd
idem $ cd ~
idem $ cd ~/temp
C:\GUIDO>CD \OTHER $ cd /other
C:\GUIDO>CD ..\TEMP\TRASH $ cd ../temp/trash
C:\GUIDO>MD NEWPROGS $ mkdir newprogs
C:\GUIDO>MOVE PROG .. $ mv prog ..
C:\GUIDO>MD \PROGS\TURBO $ mkdir /progs/turbo
C:\GUIDO>DELTREE TEMP\TRASH $ rm -rf temp/trash
C:\GUIDO>RD NEWPROGS $ rmdir newprogs
C:\GUIDO>RD \PROGS\TURBO $ rmdir /progs/turbo
Opmerkingen:
· bij gebruik van rmdir, moet de te verplaatsen directory leeg zijn.
Gebruik rm -rf voor het verwijderen van een directory met gehele
inhoud (op eigen risico).
· het teken `~' is een verkorte vorm voor de naam van je
homedirectory. De commando's cd en cd ~ zullen je naar je
homedirectory laten terugkeren van waar je je ook bevindt; het
commando cd ~/tmp brengt je naar /home/je_home/tmp.
· cd - ``annuleert'' de laatste cd.
6. Floppy's, Harddisks, en dergelijke
Er zijn onder Linux twee manieren om devices te beheren: op de manier
van DOS en op de manier van Unix. Maak je keuze.
6.1. Devices beheren zoals DOS het doet
In de meeste Linux distributies is de Mtools suite opgenomen, een set
commando's welke perfect equivalent is aan de DOS tegenhanger, maar
waarvan de commando's met een `m' beginnen: d.w.z., mformat, mdir,
mdel, mmd, enzovoort. Ze kunnen zelfs lange bestandsnamen behouden,
maar niet de bestandspermissies. Als je Mtools configureert door het
wijzigen van een bestand genaamd /etc/mtools.conf (een voorbeeld is in
de distributie opgenomen), kun je ook de DOS/Win partitie, de CD-ROM
en de Zip-drive benaderen. Voor het formatteren van een nieuwe disk
is het mformat commando echter niet geschikt. Als root zal je het
volgende commando van te voren uit moeten voeren: fdformat
/dev/fd0H1440.
Je kunt bestanden op de diskette niet benaderen met een commando zoals
bv less a:file.txt! Dit is het nadeel van het benaderen van disks op
de wijze van DOS.
6.2. Devices beheren zoals Unix het doet
UNIX heeft een andere manier om met devices om te gaan. Er zijn geen
aparte volumes zoals A: of C:; een disk, of het nu een diskette is of
wat dan ook, wordt onderdeel van het lokale bestandssysteem via een
bewerking genaamd ``mounting''. Wanneer je met de diskette klaar bent,
moet je het ``unmounten'' voordat je de diskette uit het station
haalt.
Het fysiek formatteren van een disk is een ding, er een
bestandssysteem op maken is weer iets anders. Het DOS commando FORMAT
A: doet beiden, maar onder Linux zijn er twee aparte commando's voor.
Zie hiervoor hoe je een diskette formatteert, het aanmaken van een
bestandssysteem gaat zo:
# mkfs -t ext2 -c /dev/fd0H1440
In plaats van ext2 kun je dos, vfat (aanbevolen) of andere formaten
gebruiken. Zodra de disk is voorbereid, mount je het met het commando:
# mount -t ext2 /dev/fd0 /mnt
waarbij je het juiste bestandssysteem opgeeft als je geen gebruik
maakt van ext2. Nu kun je de bestanden op de diskette adresseren door
gebruik te maken van /mnt in plaats van A: of B:. Voorbeelden:
DOS Linux
---------------------------------------------------------------------
C:\GUIDO>DIR A: $ ls /mnt
C:\GUIDO>COPY A:*.* $ cp /mnt/* .
C:\GUIDO>COPY *.ZIP A: $ cp *.zip /mnt
C:\GUIDO>EDIT A:FILE.TXT $ jstar /mnt/file.txt
C:\GUIDO>A: $ cd /mnt
A:> _ /mnt/$ _
Als je klaar bent, moet je voordat je de disk eruit haalt het
unmounten met het commando
# umount /mnt
Uiteraard hoef je de commando's fdformat en mkfs alleen te gebruiken
voor ongeformatteerde disks, niet op voorheen gebruikte disks. Als je
station B: wilt gebruiken, refereer je in de voorbeelden hiervoor
ernaar met fd1H1440 en fd1 in plaats van fd0H1440 en fd0.
Onnodig te zeggen dat wat voor diskettes geldt ook voor andere devices
geldt; bijvoorbeeld, wellicht dat je een andere harddisk of CD-ROM
station wilt mounten. Zo mount je een CD-ROM:
# mount -t iso9660 /dev/cdrom /mnt
Dit was de ``officiële manier om je disks te mounten, maar er is een
andere manier. Aangezien het wat lastig is root te moeten zijn voor
het mounten van een diskette of CD-ROM, kan gebruikers worden
toegestaan ze op deze wijze te mounten:
· doe als root het volgende:
# mkdir /mnt/floppy ; mkdir /mnt/cdrom
# chmod 777 /mnt/floppy /mnt/cd*
# # zorg ervoor dat het 't juiste CD-ROM device is
# chmod 666 /dev/hdb ; chmod 666 /dev/fd*
· voeg aan /etc/fstab de volgende regels toe:
/dev/cdrom /mnt/cdrom iso9660 ro,user,noauto 0 0
/dev/fd0 /mnt/floppy vfat user,noauto 0 0
Mount nu een DOS diskete en een CD-ROM:
$ mount /mnt/floppy
$ mount /mnt/cdrom
/mnt/floppy en /mnt/cdrom kunnen nu door iedere gebruiker worden
benaderd. Als dit je wat uitmaakt, denk er dan aan dat het iedereen
toestaan op deze manier disks te mounten een gapend beveiligingslek
is.
Twee handige commando's zijn df, welke informatie geeft over gemounte
bestandssystemen, en du dirnaam welke de door de directory in beslag
genomen diskruimte rapporteert.
6.3. Backup maken
Er zijn verscheidene packages om je te helpen, maar het minste wat je
kunt doen voor een multi-volume backup (als root) is:
# tar -M -cvf /dev/fd0H1440 dir_to_backup/
Zorg ervoor dat er een geformatteerde diskette in het station is en
dat je er nog verscheidene bij de hand hebt. Voor het terugzetten doe
je de eerste diskette in het diskettestation en geef je op:
# tar -M -xpvf /dev/fd0H1440
7. En hoe zit het met Windows?
Het ``equivalent'' van Windows is het grafische systeem X Window
System. In tegenstelling tot Windows of de Mac, werd X11 niet voor
eenvoudig gebruiksgemak of voor een fraaie weergave ontworpen, maar
slechts om te voorzien in grafische mogelijkheden voor UNIX
werkstations. Dit zijn de belangrijkste verschillen:
· terwijl Windows er in de gehele wereld hetzelfde uitziet, geldt dit
niet voor X11: het is veel beter te configureren. X11's algehele
look wordt weergegeven door een keycomponent genaamd ``window
manager'', waarin je een brede keuze hebt: fvwm, een basis maar
mooi en geheugenefficiënt, fvwm2-95, Afterstep, WindowMaker,
Enlightenment, en nog heel wat meer. De w.m. wordt gewoonlijk
aangeroepen vanuit .xinitrc;
· je w.m. kan zo worden geconfigueerd zoals een venster onder Windows
fungeert: je klikt erop en het verschijnt op de voorgrond. Een
andere mogelijkheid is dat het naar de voorgrond wordt verplaatst
als de muis erover beweegt (``focus''). Ook kan het plaatsen van
vensters op het scherm automatisch of interactief zijn: als een
vreemd frame in plaats van je programma verschijnt, klik dan met de
linkermuis op de plaats waar je wilt dat het tevoorschijn komt;
· de meeste features kunnen worden aangepast door het wijzigen van
één of meer configuratiebestanden. Lees de docs van je w.m.: het
configuratiebestand kan b.v. zijn .fvwmrc, .fvwm2rc95, .steprc,
enz. Een voorbeeld configuratiebestand is meestal wel te vinden in
/etc/X11/window-manager-name/system.window-manager-name;
· X11 applicaties zijn geschreven met behulp van speciale library's
(``widget sets''); aangezien er verscheidene beschikbaar zijn, zien
de applicaties er anders uit. De meest fundamentele applicaties
zijn degenen die gebruik maken van de Athena widgets (2--D look;
xdvi, xman, xcalc); anderen maken gebruik van Motif (netscape),
anderen gebruiken nog steeds Tcl/Tk, Qt, Gtk, XForms, of wat je ook
maar hebt. Bijna al deze library's voorzien in ruwweg dezelfde look
en feel als Windows;
· de feel kan helaas verwarrend zijn. Als je bijvoorbeeld met behulp
van de muis een regel tekst selecteert en de <BACKSPACE> indrukt,
verwacht je dat de regel zal verdwijnen, nietwaar? Met op Athena
gebaseerde applicaties werkt dit niet, maar dit werkt wel zo met
andere widget sets;
· hoe schuifbalken en het wijzigen van de grootte werkt is
afhankelijk van de w.m. en de widget set. Tip: als je bemerkt dat
de schuifbalken niet zo werken als je verwacht, probeer dan de
middelste knop of de twee knoppen samen om ze te verplaatsen;
· applicaties hebben standaard geen ikoon, maar ze kunnen er meerdere
hebben. De meeste w.m. hebben een menu wat je kunt openen door op
de desktop te klikken (``root window''); onnodig te zeggen dat het
menu kan worden aangepast. Voor het wijzigen van de opmaak van het
root window gebruik je xsetroot of xloadimage;
· het klembord kan slechts tekst bevatten, en gedraagt zich vreemd.
Zodra je tekst hebt geselecteerd, is het al naar het klembord
gekopieerd: verplaats je naar elders en druk voor het plakken op de
middelste knop. Er is een applicatie genaamd xclipboard, welke in
meerdere klembordbuffers voorziet;
· slepen en neerzetten is een optie, en is alleen beschikbaar als je
X11 applicaties en/of een w.m. gebruikt dat dit ondersteunt.
Met dit te hebben gezegd is er goed nieuws voor je. Er zijn projecten
die zich richten op een zelfde look en feel en het fungeren van X11
als Windows. Gnome, <http://www.gnome.org>, en KDE,
<http://www.kde.org>, boezemen eenvoudigweg ontzag in. Zeer
waarschijnlijk maakt je distributie van één of beiden gebruik. Je zal
geen spijt meer hebben van je Windows desktop!
8. Aanpassen van het systeem
8.1. Systeem Initialisatie Bestanden
Twee belangrijke bestanden onder DOS zijn AUTOEXEC.BAT en CONFIG.SYS,
die tijdens de systeemstart worden gebruikt om het systeem te
initialiseren, een aantal omgevingsvariabelen, zoals PATH en FILES in
te stellen, en mogelijk een programma of batchbestand op te starten.
Daar bovenop heeft Windows het beruchte register---één van de
slechtste ideeën ooit in de computerwetenschap.
Onder Linux zijn er heel veel initialisatiebestanden te vinden, waar
je van een aantal maar beter af kunt blijven totdat je exact weet wat
je aan het doen bent; ze zijn te vinden in de /etc directory. Alle
configuratie kan worden gedaan door het wijzigen van gewone
tekstbestanden. Als je alleen het PATH en andere omgevingsvariabelen
hoeft in te stellen, of je de loginberichten wilt wijzigen of bij het
inloggen automatisch een programma op wilt laten starten, kijk dan
eens naar de volgende bestanden:
BESTANDEN OPMERKINGEN
/etc/issue instellen bericht voor inloggen
/etc/motd instellen bericht na inloggen
/etc/profile instellen $PATH en andere variabelen,enz
/etc/bashrc instellen aliassen en functies, enz
/home/je_home/.bashrc instellen van je aliassen + functies
/home/je_home/.bash_profile of
/home/je_home/.profile instellen omgeving + starten van
programma's
Als het laatste bestand voorkomt (het is een verborgen bestand), zal
het na het inloggen worden ingelezen, en de commando's die erin staan
zullen worden uitgevoerd.
Voorbeeld---kijk naar dit .bash_profile bestand:
______________________________________________________________________
# Ik ben commentaar
echo Omgeving:
printenv | less # equivalent aan commando SET onder DOS
alias d='ls -l' # eenvoudig te begrijpen wat een alias is
alias up='cd ..'
echo "Ik herinner je eraan dat het pad gelijk is aan "$PATH
echo "Vandaag is het `date`" # gebruik de uitvoer van het commando 'date'
echo "Prettige dag, "$LOGNAME
# Het volgende is een "shell functie"
ctgz() # Toon de inhoud van een .tar.gz archief.
{
for file in $*
do
gzip -dc ${file} | tar tf -
done
}
# einde .profile
______________________________________________________________________
$PATH en $LOGNAME, je raadde het goed, zijn omgevingsvariabelen. Er
zijn nog veel anderen om mee te experimenteren; bijvoorbeeld, LMP voor
apps als less of bash.
Door deze regel in je /etc/profile te plaatsen zal grofweg worden
voorzien in het equivalent van PROMPT $P$G:
export PS1="\w\\$ "
8.2. Programma initialisatiebestanden
Onder Linux kan praktisch alles naar behoeften worden aangepast. Voor
de meeste programma's zijn er één of meer initialisatiebestanden waar
je wat mee kunt, vaak als een .prognaamrc in je home-dir. De eerste
die je daarvan wellicht zal willen wijzigen zijn:
· .inputrc: gebruikt door bash voor het definiëren van key bindings;
· .xinitrc: gebruikt door startx voor het initialiseren van het X
Window System;
· .fvwmrc: in gebruik door de window manager fvwm.
· .joerc, .jstarrc: in gebruik door de editor joe;
· .jedrc: in gebruik door de editor jed;
· .pinerc: in gebruik door de mailreader pine;
· .Xdefault: in gebruik door diverse X-programma's.
Je komt deze allemaal en nog anderen vroeg of laat tegen, LMP.
Misschien dat ik je kan interesseren voor de Configuratie HOWTO,
<http://www.linuxdoc.org/HOWTO/Config-HOWTO.html>?
9. Netwerken: begrippen
Niet alleen is ``Dialup Networking'' onder Linux beschikbaar, maar het
is ook nog eens stabieler en sneller. De naam hiervan is ``PPP'', het
protocol dat wordt gebruikt voor het maken van een verbinding met het
Internet met behulp van modems. Het enige wat je hiervoor nodig hebt
is een utility waarmee kan worden gebeld en de verbinding tot stand
kan worden gebracht.
Om je mail vanaf de server van je ISP op te halen, heb je een tool
genaamd ``email fetcher'' nodig welke het POP protocol gebruikt;
wanneer de mail is opgehaald, zal het lijken alsof het direct naar je
Linux-box werd bezorgd. Vervolgens gebruik je een MUA (Mail User
Agent) zoals pine, mutt, elm of een van de vele anderen om het te
beheren.
Terwijl de dialer onder Windows automatisch wordt aangeroepen wanneer
je een Internet applicatie start, gaat het bij Linux net andersom: je
belt eerst, en vervolgens start je de applicatie op. Een ding genaamd
diald voorziet in het gebruikelijke functioneren. Het installeren en
configureren van dialup networking was één van de moeilijkste taken
onder Linux, maar dit is niet meer zo: raadpleeg alsjeblieft de
Configuratie HOWTO.
Als laatste, iets over ``Network neighborhood'': je kunt je Linux-box
als Windows NT/9x in een lokaal netwerk met Windows computers laten
verschijnen. Het magische woord is Samba: niet de levende
Braziliaanse dans, maar een implementatie van het SMB-protocol voor
Linux. Ga hiervoor naar <http://samba.anu.edu.au/samba>.
10. Iets over programmeren
10.1. Shell Scripts: .BATch bestanden
Als je gewend was .BATch bestanden aan te maken als verkorte
opdrachten voor lange opdrachtregels (ik deed dit veel), kan dit doel
worden bereikt door de passende alias regels in profile of
.bash_profile in te voegen. Maar als je gecompliceerdere .BATch
bestanden gebruikte, dan zal je de scripttaal die beschikbaar is door
de shell weten te waarderen: het is zo krachtig en goed als de oude
QBasic, zo niet beter. Het bevat variabelen, structuren zoals while,
for, case, if... then... else, en heel veel andere mogelijkheden: het
kan een goed alternatief zijn voor een ``echte'' programmeertaal.
Voor het schrijven van een script---het equivalent van een .BATch
bestand onder DOS---hoef je slechts een standaard ASCII-bestand met de
instructies te schrijven, het op te slaan, en het vervolgens
uitvoerbaar te maken met het commando chmod +x <scriptfile>. Typ de
naam ervan in, om het uit te laten voeren.
Een waarschuwing. De systeem editor wordt vi genoemd, en mijn ervaring
is dat nieuwe gebruikers het erg moeilijk in 't gebruik vinden. Ik ga
niet uitleggen hoe je het kunt gebruiken; raadpleeg alsjeblieft Matt
Welsh's boek of zoek naar een tutorial op het net. Ik volsta met hier
te zeggen dat:
· je een `i' intikt en dan je tekst, om tekst in te voegen;
· je <ESC> dan `x' intikt, om tekens te verwijderen;
· je typt <ESC> dan :q!, om vi zonder opslaan te verlaten;
· typ <ESC> dan :wq, om op te slaan en te verlaten.
Een goede editor voor beginners is joe: start het programma door jstar
in te tikken. je krijgt dezelfde key bindings als in de DOS/Win
editor. jed in WordStar of IDE mode is zelfs beter. Raadpleeg
paragraaf ``Waar kun je applicaties vandaan halen'' om erachter te
komen hoe je aan deze editors kunt komen.
Het schrijven van scripts onder bash is zo'n veelomvattend onderwerp
dat hiervoor een volledig boek nodig zou zijn, en ik zal het onderwerp
hier niet verder uitdiepen. Ik geef je slechts een voorbeeld van een
shellscript, van waaruit je enkele basisregels kunt halen:
______________________________________________________________________
#!/bin/sh
# sample.sh
# Ik ben commentaar
# verander de eerste regel niet, deze moet hier aanwezig zijn
echo "Dit systeem is: `uname -a`" # gebruik de uitvoer van het commando
echo "Mijn naam is $0" # ingebouwde variabelen
echo "Je gaf me de volgende $# parameters: "$*
echo "De eerste parameter is: "$1
echo -n "Wat is je naam? " ; lees je je_naam
echo merk het verschil op: "hi $je_naam" # omsloten door "
echo merk het verschil op: 'hi $je_naam' # omsloten door '
DIRS=0 ; FILES=0
for file in `ls .` ; do
if [ -d ${file} ] ; then # als het bestand een directory is
DIRS=`expr $DIRS + 1` # DIRS = DIRS + 1
elif [ -f ${file} ] ; then
FILES=`expr $FILES + 1`
fi
case ${file} in
*.gif|*jpg) echo "${file}: grafisch bestand" ;;
*.txt|*.tex) echo "${file}: tekstbestand" ;;
*.c|*.f|*.for) echo "${file}: bronbestand" ;;
*) echo "${file}: gewoon bestand" ;;
esac
done
echo "er zijn ${DIRS} directory's en ${FILES} bestanden"
ls | grep "ZxY--%%WKW"
if [ $? != 0 ] ; then # exit code van laatste commando
echo "ZxY--%%WKW niet gevonden"
fi
echo "genoeg... typ 'man bash' als je meer info wilt."
______________________________________________________________________
10.2. C
Onder UNIX is de systeemtaal C, hou ervan of haat het. Er zijn tevens
nog heel wat andere talen (Java, FORTRAN, Pascal, Lisp, Basic, Perl,
awk...) beschikbaar.
Aangenomen dat je bekend bent met C, zijn hier een aantal richtlijnen
voor degenen die verwend zijn met Turbo C++ of één van de DOS
varianten. Linux's C compiler wordt gcc genoemd en het mist alle
toeters en bellen waar gewoonlijk de DOS tegenhangers van vergezeld
gaan: geen IDE, on-line help, geïntegreerde debugger, enz. Het is
slechts een grove commandoregel compiler, erg krachig en efficiënt.
Voor het compileren van je standaard hello.c geef je op:
$ gcc hello.c
waarmee een uitvoerbaar bestand genaamd a.out zal worden aangemaakt.
Geef het uitvoerbare bestand een andere naam met
$ gcc -o hola hello.c
Om een library aan het programma te koppelen, voeg je de switch
-l<libname> toe. Bijvoorbeeld, om de math library te linken:
$ gcc -o mathprog mathprog.c -lm
(De -l<libname> switch forceert gcc de library
/usr/lib/lib<libname>.so te koppelen; dus -lm koppelt
/usr/lib/libm.so).
Als je programma uit verschillende bronbestanden bestaat, zul je
gebruik moeten maken van de utility make. Laten we ervan uitgaan dat
je een expression parser hebt geschreven: het bronbestand heet
parser.c en # bestaande uit twee header bestanden, parser.h en xy.h.
Dan wil je gebruik maken van de routines in parser.c in een programma,
stel calc.c, welke op zijn beurt bestaat uit # parser.h. Wat moet je
nu doen om calc.c te compileren?
Je zal een zogenoemde Makefile moeten schrijven, die de compiler laat
weten wat de afhankelijkheden tussen sources en object bestanden zijn.
In ons voorbeeld:
______________________________________________________________________
# Dit is Makefile, gebruikt om calc.c te compileren
# Druk waar aangegeven op de <TAB> toets!
calc: calc.o parser.o
<TAB>gcc -o calc calc.o parser.o -lm
# calc rekent op twee objectbestanden: calc.o en parser.o
calc.o: calc.c parser.h
<TAB>gcc -c calc.c
# calc.o rekent op twee bronbestanden
parser.o: parser.c parser.h xy.h
<TAB>gcc -c parser.c
# parser.o rekent op drie source bestanden
# einde Makefile.
______________________________________________________________________
Bewaar dit bestand als Makefile en typ make om je programma te
compileren; sla het alternatief op als calc.mak en typ make -f
calc.mak, en natuurlijk LMP. Je kunt wat hulp krijgen over de C-
functies die in man pages worden behandeld, in sectie 3, bijvoorbeeld:
$ man 3 printf
Gebruik voor het opsporen van fouten in je programma's gdb. info gdb
om te leren hoe je het kunt gebruiken.
Er zijn heel veel library's beschikbaar; onder de eersten die je
wellicht wilt gebruiken bevinden zich ncurses (tekstmode effecten), en
svgalib (console graphics). Veel editors kunnen als IDE fungeren;
emacs en jed, bijvoorbeeld, hebben als feature syntax highlighting,
automatisch inspringen, enzovoort. Haal als alternatief het package
rhide op vanaf <ftp://metalab.unc.edu:/pub/Linux/devel/debuggers/>.
Het is een Borland IDE-kloon, en de kans bestaat dat het je bevalt.
10.3. X11 Programmeren
Als je er wat voor voelt om met X11 programmering aan de slag te gaan
(zo moeilijk is het niet), bestaan er verscheidene library's waarmee
het schrijven van X11 programma's een makkie is. De belangrijkste te
bezoeken sites zijn die van GTK+, <http://www.gtk.org>, and Qt,
<http://www.troll.no>. Gtk+ is een op C gebaseerde widget set
oorspronkelijk ontworpen voor het grafische pakket De GIMP (
<http://www.gimp.org>), en het wordt gebruikt in de Gnome omgeving.
Kdeveloper is gebaseerd op de op C++ gebaseerde Qt, die door KDE wordt
gebruikt. Zeer waarschijnlijk zal je één van deze library's gebruiken.
Een aantal van de beste tools voor visueel programmeren zijn Kdevelop
voor Qt, <http://www.kdevelop.org>, en Glade voor GTK+,
<http://glade.pn.org>. Deze pagina geeft meer informatie:
<http://www.free-soft.org/guitool/>.
10.3.1. Multi-Platform Programmering
Zou het niet aardig zijn als je code zou kunnen schrijven die onder
Linux en Windows naadloos compileerde met gebruik van gcc? Tijdens
dit schrijven zijn er een aantal widget sets die een meer of minder
stabiele multi-platform programmering mogelijk maken. Zover als het
de stabiliteit als volledigheid echter betreft, zou ik zeggen dat de
keuze is beperkt tot praktisch één: FLTK, de Fast Light Tool Kit
<http://www.fltk.org>. Het is verbazingwekkend klein, snel en
stabiel. Het heeft tevens een semi-visuele builder genaamd Fluid.
11. De resterende 1%
Veel meer dan 1%, eigenlijk...
11.1. Draaien van DOS/Windows Apps
Ja, tot op zekere hoogte kun je DOS en Windows applicaties onder Linux
draaien! Er zijn twee tamelijk goede emulators: Dosemu (
<http://www.dosemu.org>) en Wine ( <http://www.winehq.com>). De
laatste wordt bij iedere release veel beter en de lijst met uit te
voeren applicaties wordt steeds groter. Zelfs Word en Excel draaien
eronder!
11.2. Gebruik van tar en gzip
Onder UNIX zijn een aantal veel gebruikte applicaties voor het
archiveren en comprimeren van bestanden. tar wordt gebruikt om
archieven te maken---het is als PKZIP of Winzip maar comprimeert niet,
het maakt alleen archieven. Typ voor het maken van een archief:
$ tar cvf <archive_name.tar> <file> [file...]
Voor het extraheren van bestanden uit een archief:
$ tar xvf <archive_name.tar> [file...]
Voor het tonen van de inhoud van een archief:
$ tar tf <archive_name.tar> | less
Met compress, welke verouderd is en niet meer gebruikt zou moeten
worden, of gzip:
$ compress <file>
$ gzip <file>
waarmee een gecomprimeerd bestand met de extensie .Z wordt aangemaakt
(compress) of .gz ( voor gzip). Deze programma's kunnen slechts één
bestand tegelijkertijd comprimeren. Decomprimeren:
$ compress -d <file.Z>
$ gzip -d <file.gz>
LMP.
Er zijn ook nog de utility's unarj, zip en unzip (PK??ZIP
compatibele). Bestanden met de extensie .tar.gz of .tgz (gearchiveerd
met tar, en vervolgens gecomprimeerd met gzip) zijn ook zeer algemeen
in de UNIX-wereld net als .ZIP bestanden onder DOS. Zo kun je de
inhoud van een .tar.gz archief weer laten geven:
$ tar ztf <file.tar.gz> | less
11.3. Applicaties installeren
Ten eerste: het installeren van packages is het werk van root. De
meeste Linux applicaties worden als .tar.gz archief gedistribueerd,
die vaak bestaat uit een directory met waarschijnlijk de naam
pkgname/, waarin de bestanden en/of subdirectory's staan. Het is een
goede gewoonte om deze packages vanuit de directory /usr/local te
installeren met het commando:
# tar zxf <archive.tar.gz>
en het README of INSTALL bestand te lezen. In de meeste gevallen
worden de bronbestanden van de applicatie gedistribueerd, wat inhoudt
dat je het moet compileren om de uitvoerbare bestanden aan te maken;
vaak is het al voldoende om make en daarna make install in te tikken.
Uiteraard heb je hiervoor de gcc of g++ compiler nodig.
Andere archieven moeten worden uitgepakt vanuit /; dit is het geval
met de .tgz archieven van Slackware. In andere archieven bevinden
zich bestanden, maar dan zonder subdirectory - pas op dat je de boel
niet verknoeit! Bekijk altijd de inhoud van het archief voordat je
het installeert.
De Debian en Red Hat distributies hebben hun eigen archief formaat;
respectievelijk, .deb en .rpm. De laatste wint een brede acceptatie;
om een .rpm package te installeren, tik je in:
# rpm -i package.rpm
11.4. Tips waar je niet zonder kunt
Terugscrollen: het indrukken van <SHIFT + PAG UP> (de grijze toets)
maakt dat je een paar pagina's terug kunt scrollen, afhankelijk van de
hoeveelheid van het videogeheugen.
Resetten van het scherm: als je met more of cat een binair bestand
bekijkt, dan kan het gebeuren dat je scherm vol met rommel staat. Om
dit te herstellen, tik dan blind reset in of de volgende reeks met
tekens: echo CTRL-V ESC c RETURN.
Het plakken van tekst: in console, zie hieronder; in X, klik en sleep
om de tekst in een xterm window te selecteren, druk dan de middelste
muisknop in (of de twee muisknoppen samen als je een twee-knops muis
hebt) om de tekst te plakken. Er is ook een xclipboard (helaas, alleen
voor tekst); laat je niet in de war brengen door de zeer trage
response.
Gebruik van de muis: als je gpm, een mousedriver voor de console, hebt
geïnstalleerd, dan kun je klikken en slepen om tekst te selecteren, en
vervolgens (op een andere plaats) de rechtermuisknop indrukken om de
geselecteerde tekst te plakken. Dit werkt ook door in de ene VC tekst
te selecteren en deze in een andere VC te plakken.
Meldingen van de kernel: kijk als root in /var/adm/messages of
/var/log/messages om te zien wat de kernel je te melden heeft,
inclusief de meldingen bij het opstarten. Het commando dmesg is ook
handig.
11.5. Waar vind ik applicaties
Als je je afvraagt of je je oude en vertrouwde DOS/Win applicatie door
een Linux applicatie kunt vervangen, raad ik je aan eens naar de
belangrijkste Linux software opslagplaats te surfen:
<ftp://metalab.unc.edu/pub/Linux>. Andere goede startplaatsen zijn de
``Linux Applications and Utilities Page''
<http://www.xnet.com/~blatura/linapps.shtml>, de ``officiële'' Linux
page <http://www.linux.org>, en <http://freshmeat.net>.
11.6. Een aantal dingen die je niet kon doen
Linux kan verschrikkelijk veel dat onder DOS/Windows omslachtig,
moeilijk of onmogelijk was. Hier is een beknopte lijst om de smaak te
pakken te krijgen:
· at maakt het mogelijk programma's op bepaalde tijden uit te voeren:
· awk is een eenvoudige maar krachtige taal om gegevensbestanden te
manipuleren (en niet alleen dat). Als bijvoorbeeld data.dat je uit
meerdere velden bestaande gegevensbestand is, drukt
$ awk '$2 ~ "abc" {print $1, "\t", $4}' data.dat
de velden 1 en 4 van iedere regels in data.dat af waarvan het tweede
veld de string ``abc'' bevat.
· cron is nuttig voor het periodiek uitvoeren van taken, op opgegeven
datum en tijd. Typ man 5 crontab.
· file <bestandsnaam> vertelt je wat bestandsnaam voor een soort
bestand is (ASCII-tekst, uitvoerbaar bestand, archief, enz.);
· find (zie tevens sectie ``Directory's: Commando's vertalen'') is
één van de krachtigste en handigste commando's. Het wordt gebruikt
om naar bestanden te zoeken die voldoen aan verscheidene
karakteristieken en waarop acties kunnen worden uitgevoerd.
Algemeen gebruik van find is:
$ find <directory> <expressie>
<expressie> bevat zoekcriteria en acties. Voorbeelden:
$ find . -type l -exec ls -l {} \;
zoekt naar alle bestanden welke symbolische koppelingen zijn en geeft
aan waarnaar ze verwijzen.
$ find / -name "*.old" -ok rm {} \;
zoekt naar alle bestanden die overeenkomen met het patroon het verwi
jdert ze, waarbij eerst om bevestiging wordt gevraagd.
$ find . -perm +111
zoekt naar alle bestanden waarvan de permissies overeenkomen met 111
(uitvoerbaar bestand).
$ find . -user root
zoekt naar alle bestanden die aan root toebehoren. Heel veel mogeli
jkheden hier---LMP.
· grep zoekt naar tekstpatronen in bestanden. Bijvoorbeeld,
$ grep -l "geology" *.tex
toont de *.tex bestanden waarin het woord ``geology'' voorkomt. Een
variant op grep genaamd zgrep werkt op gzipped bestanden. LMP;
· reguliere expressies zijn complex maar het is een zeer krachtige
manier om zoekbewerkingen op tekst uit te voeren. Bijvoorbeeld:
^a[^a-m]X{4,}txt$ komt overeen met een regel welke begint met een
`a', gevolgd door een willekeurig teken behalve die in het interval
a-m, gevolgd door 4 of meer `X' tekens en eindigt op `txt'.
Reguliere expressies gebruik je met geavanceerde editors, less, en
vele andere applicaties. man grep voor een introductie.
· script <script_file> dumpt de inhoud van het scherm in een
scriptbestand genaamd script_file totdat je het commando exit
geeft. Handig voor het opsporen van fouten;
· sudo maakt het gebruikers mogelijk een aantal van de taken van root
uit te voeren (b.v. het formatteren en mounten van disks;LMP);
· uname -a geeft je info over je systeem;
· zcat en zless zijn handig voor het doorbladeren en omleiden van met
gzip gecomprimeerde bestanden zonder ze te decomprimeren.
Bijvoorbeeld:
$ zless textfile.gz
$ zcat textfile.gz | lpr
· De volgende commando's komen vaak van pas: bc, cal, chsh, cmp, cut,
fmt, head, hexdump, nl, passwd, printf, sort, split, strings, tac,
tail, tee, touch, uniq, w, wall, wc, whereis, write, xargs, znew.
LMP.
11.7. UNIX oefenen onder DOS/Win
Geloof het of niet, er zijn prima tools die voorzien in een op UNIX
lijkende omgeving onder DOS/Windows! Een daarvan is de Djgpp suite (
<http://www.delorie.com/djgpp/>) voor DOS, en Cygwin (
<http://www.cygnus.com/cygwin>) is een complexere port voor Win32. In
beiden zijn dezelfde GNU ontwikkelaars tools en utility's als Linux
opgenomen; je krijgt echter niet dezelfde stabiliteit en performance.
Probeer Djgpp als je de smaak van Linux te pakken wilt krijgen.
Download en installeer de volgende bestanden (tijdens dit schrijven,
is de laatste versie 2.0.2): djdev202.zip, bnu281b.zip, bsh1147b.zip,
fil316b.zip, find41b.zip, grep22b.zip, gwk303b.zip, lss332b.zip,
shl112b.zip.. In installatie instructies is voorzien, en je kunt
assistentie vinden op <news:comp.os.msdos.djgpp>.
In het bijzonder is het gebruik van bash onder DOSWin een opluchting.
Om het op je juiste wijze te configureren, wijzig je het meegeleverde
bestand BOOT.BAT om je installatie weer te geven, plaats deze
bestanden dan in je home-directory (in de Windows partitie) in plaats
van degene waarin is voorzien:
# dit is _bashrc
LS_OPTIONS="-F -s --color=yes"
alias cp='cp -i'
alias d='ls -l'
alias l=less
alias ls="ls $LS_OPTIONS"
alias mv='mv -i'
alias rm='rm -i'
alias u='cd ..'
# dit is _bprof
if [ -f ~/_bashrc ]; then
. ~/_bashrc
fi
PS1='\w\$ '
PS2='> '
CDPATH="$CDPATH:~"
# stuff for less(1)
LESS="-M-Q" # lange prompt, stil
LESSEDIT="%E ?lt+%lt. %f" # wijzig eerste regel
VISUAL="jed" # editor
LESSCHARSET=latin1 # toon geaccentueerde letters
export PS1 PS2 CDPATH LS_OPTIONS LESS LESSEDIT LESSOPEN VISUAL LESSCHARSET
11.8. Algemene extensies en daaraan gerelateerde programma's
Je komt mogelijk heel wat soorten bestandsextensies tegen.
Uitgezonderd de meer exotische extensies (d.w.z. fonts, enz.), tref je
hier een lijst van aan:
· 1 ... 8: man pages. Lees ze met groff -Tascii -man <file.1>.
· arj: archief aangemaakt met arj.
· dvi: uitvoerbestand geproduceerd met TeX (zie hieronder). xdvi om
het te bekijken; dvips om het om te zetten in een PostScript .ps
bestand.
· gz: archief gemaakt met gzip.
· info: info bestand (soort alternatief van man pages). Haal hier
info voor op.
· lsm: Linux Software Map bestand. Het is een gewoon ASCII bestand
met de beschrijving van een package.
· ps: PostScript bestand. Haal voor het bekijken of afdrukken gs op
en optioneel ghostview of gv.
· rpm: Red Hat package. Je kunt het op ieder systeem installeren met
de package manager rpm.
· taz, tar.Z: archief aangemaakt met tar en gecomprimeerd met
compress.
· tgz, tar.gz: archief gemaakt met tar en gecomprimeerd met gzip.
· tex: tekstbestand voor TeX, een krachtige zetsysteem. Het package
tex is in diverse distibuties beschikbaar.
· texi: texinfo bestand, kan zowel TeX als info bestanden produceren
(cp. info). Haal texinfo op.
· xbm, xpm, xwd: grafisch bestand.
· Z: archief aangemaakt met compress.
11.9. Bestanden converteren
Als je tekstbestanden tussen DOS/Win en Linux uit moet wisselen, wees
je dan bewust van het ``einde regel'' probleem. Onder DOS eindigt
iedere regel tekst op een CR/LF (dat is een ASCII 13 + ASCII 10),
onder Linux op een LF. Als je een DOS tekstbestand onder Linux
wijzigt, zal iedere regel zeer waarschijnlijk op een vreemd--uitziend
`M' teken eindigen; een Linux tekstbestand zal onder DOS verschijnen
als een kilometers lange enkele regel zonder alinea's. Er zijn een
aantal tools, dos2unix en unix2dos, om de bestanden te converteren.
Als je bestanden bestaande uit alleen tekst geaccentueerde tekens
bevat, zorg er dan voor dat ze onder Windows (met Notepad/Kladblok)
zijn aangemaakt en niet onder gewoon DOS; anders zullen alle
geaccentueerde tekens zijn verknald.
11.10. Vrij verkrijgbare Office Suites
Ja, je kunt voor niks krijgen wat anders heel veel geld zou kosten!
StarOffice ( <http://www.sun.com/staroffice>.) is thans de enige
keuze, alhoewel Koffice in de pijplijn zit (
<http://www.koffice.org>). StarOffice is groot en traag, maar hoe dan
ook erg goed; het biedt heel veel functionaliteit die niet in
Microsoft Office is te vinden. Het kan bovendien Word en Excel
bestanden inlezen, alhoewel de conversie niet altijd perfect is.
Een ander goed package is Corel WordPerfect, een vrij verkrijgbare
uitgave die voor download beschikbaar is. Moet ik nog meer zeggen?
Haal het op: <http://www.corel.com>.
12. Voor het moment, het einde
Gefeliciteerd! Je hebt nu een klein beetje van UNIX begrepen en bent
zover om ermee beginnen te werken. Denk eraan dat je kennis van het
systeem nog steeds beperkt is en dat ervan je wordt verwacht meer met
Linux te oefenen om het comfortabel te kunnen gebruiken. Maar als het
enige dat je moest doen een boel applicaties te verkrijgen en ermee
beginnen te werken, dan is alles wat ik hierin heb opgenomen
voldoende.
Ik ben er zeker van dat je Linux met plezier zal gaan gebruiken en er
meer over zal gaan leren -- iedereen doet dit. Ik wed ook dat je
nooit meer naar DOS/Win terug zal keren! Ik hoop dat ik duidelijk ben
geweest en de 3 of 4 lezers een goede dienst heb bewezen.
12.1. Copyright
Copyright (c) door Guido Gonzato, ggonza at tin.it. Dit document mag
alleen onder de voorwaarden en condities uiteengezet in de LDP
Licentie op <http://www.linuxdoc.org/COPYRIGHT.html> worden
gedistribueerd, behalve dat dit document niet in gewijzigde vorm mag
worden gedistribueerd zonder toestemming van de auteur.
Raadpleeg alsjeblieft de Linux Documentatie Project homepage,
<http://www.linuxdoc.org>, als je vragen hebt.
12.2. Disclaimer
Dit document wordt zoals het is geleverd. Ik heb er veel moeite voor
gedaan het zo accuraat mogelijk te schrijven, maar je gebruikt de
informatie hierin op eigen risico. In geen geval zal ik
verantwoordelijk kunnen worden gesteld voor enige schade voortvloeiend
uit het gebruik van dit werk.
Veel dank aan Matt Welsh, de auteur van ``Linux Installation and
Getting Started'', aan Ian Jackson, de auteur van ``Linux frequently
asked questions with answers'', aan Giuseppe Zanetti, de auteur van
het boek ``Linux'', aan alle mensen die me aanbevelingen mailden, en
vooral aan Linus Torvalds en GNU die ons Linux gaven.
Feedback is welkom. Neem gerust contact met me op voor verzoeken,
aanbevelingen, flames, enz.
Veel plezier met Linux en in 't leven,
Guido =8-)
distrib
>
Mandriva
>
2010.0
>
i586
>
media
>
contrib-release
>
by-pkgid
>
d667a145d78a93cee78c5358ca99c039
>
files
>
25
