XF86Config modeline HOWTO
Richard Lucassen (lucassen@bigfoot.com)
v0.01, 20 Juni 1999
Ik probeer het zo eenvoudig mogelijk te houden en ga niet in op erg
technische zaken als Fourrieranalyse van een puls, ontbrekende kan
telpunten bij videobandbreedtes etc. Deze HOWTO mag gekopieerd worden
en bewerkt worden etc. Daarbij gaarne een kopie van de gemodificeerde
HOWTO sturen naar de auteur: lucassen@bigfoot.com.
______________________________________________________________________
Inhoudsopgave
1. Inleiding
2. Achtergrond Informatie
2.1 Op Papier
2.2 Videokaart
3. Terminologie
4. Practische Voorbeelden
4.1 Ik heb een monitor van merk X en daarvan heb ik de volgende belangrijke gegevens:
4.2 Ik heb een oude monitor en maar een paar gegevens...
4.3 Ik weet helemaal niets van mijn monitor....
5. Tips en wetenswaardigheden
5.1 Ik heb een fixed-frequency monitor....
5.2 Er zit S.O.G. (sync-on-green) op mijn (meestal fixed-frequency) monitor...
5.3 Interlaced of non-interlaced
5.4 horizontale frequenties: neem niet zomaar een frequentie
5.5 Mijn monitor geeft alleen maar horizontale strepen of geeft een 2, 3, 4, 5, of nog meer -voudig beeld na editten van een modeline....
6. Aanvullende informatie
6.1 De signalen rood, groen, en blauw.
6.2 Een hele speciale kleur: grijs.
6.3 8-bits, 16-bits, 24-bits en 32-bits kleuren.
7. Referenties
______________________________________________________________________
1. Inleiding
In de ergens op het systeem aanwezige XF86Config-file (zoek met
'locate XF86Config') staan er allemaal regels van het volgende
formaat:
# 640x480 @ 60 Hz, 31.5 kHz hsync
Modeline "640x480" 25.200 640 664 760 800 480 491 493 525
Dit is een zogenaamde modeline en bepaalt wat de VGA-kaart naar de
monitor gaat sturen.
De bovenstaande 640x480 modeline is de doodordinaire VGA modus die in
principe iedere kaart en monitor aankan.
Ik ga een poging wagen een beetje duidelijk te maken wat deze regels
in die XF86Config file nou betekenen. Ik neem als voorbeeld de
bovenstaande modeline en probeer aan de hand daarvan enige
aanwijzingen te geven om de monitor en VGA-kaart naar eigen inzicht te
kunnen instellen.
Nog een verzoek van de auteur: Vragen betreffende de eigen situatie
en/of vragen over problemen met het opzetten van een eigen XF86Config
dienen te worden gesteld in de daartoe opgerichte nieuwsgroepen zoals
nl.comp.os.linux en be.comp.os.linux en liever niet rechtstreeks aan
de auteur.
2. Achtergrond Informatie
Een monitorbeeld wordt in feite net zo opgebouwd als het schrijven van
letters op een blaadje. Laten we eens een voorbeeld nemen.
2.1. Op Papier
· Je hebt een blaadje met 525 regels
· Op een regel kun je 800 letters schrijven
· Stel nou dat je zo snel bent dat je 60 blaadjes per seconde kunt
schrijven
· Dat houdt in dat je 525 regels maal 60 blaadjes = 31500 regels per
seconde moet kunnen schrijven
· Dat houdt op zich weer in dat je 25200000 (31500 x 800) letters per
seconde moet kunnen schrijven
Maar een blaadje helemaal volgeklad met letters is niet mooi, daarom
spreken we af dat er een linker-, rechter-, boven- en ondermarge moet
komen waar er geen letters staan. Goed, we spreken af dat er links en
rechts een marge is van 80 letters breed (80 spaties) en dat er boven
22 en onder 23 regels niet beschreven worden. Het resultaat is dat er
blaadjes geschreven worden waar altijd 640 letters op een regel staan
en altijd 480 regels op een blaadje staan. Mooi gecentreerd. Maar het
schrijven gaat echter zo snel dat er altijd drie mensen aanwezig
moeten zijn, namelijk een om te schrijven, een om de blaadjes om te
slaan en een om de schrijver te helpen om de pen weer van het eind
naar het begin van een regel te helpen. Nadat een regel volgeschreven
is zal de degene die de pen weer terugbrengt van het eind van een
regel naar het begin van een regel een seintje moeten krijgen. We
spreken af dat dat signaal wordt gegeven 24 spaties na de laatste
letter, dus eigenlijk op letter (= spatie) 664. Hij krijgt de tijd tot
letter 760 om de pen daadwerkelijk naar links terug te brengen. (dat
is dus 40 spaties voor het begin van een nieuwe letterreeks).
Voor degene die de blaadjes omslaat geldt ongeveer hetzelfde. Vanaf
regel 491 tot 493 krijgt hij de tijd om zijn werk te doen.
2.2. Videokaart
Goed begrepen wat hierboven staat? Mooi, dan gaan we het nu eens
anders bekijken. Je VGA kaart werkt namelijk precies hetzelfde. Lees
voor letters: pixels Lees voor regels: lijnen Lees voor blaadjes:
beelden Lees voor aantal beelden per seconde: refresh-rate Dan moet je
het eigenlijk al snappen.
# 640x480 @ 60 Hz, 31.5 kHz hsync
Modeline "640x480" 25.200 640 664 760 800 480 491 493 525
640x480: aantal zichtbare pixels (letters)
60Hz: aantal beelden per seconde (refresh-rate, aantal
blaadjes per seconde)
31.5kHz: 31500Hz = 31500 lijnen per seconde
25.200 (kHz): 25200000 pixels per seconde (letters)
640: aantal zichtbare pixels (daadwerkelijk geschreven
letters)
664: begin van de H-sync (horizontal synchronisation)
(breng pen terug naar begin regel)
760: eind van de H-sync (horizontal synchronisation)
800: het totaal aantal pixels per lijn (letters per regel,
inclusief
marge-spaties)
480: totaal aantal zichtbare lijnen (zichtbare regels)
491: begin V-sync (vertical synchronisation) (sla blaadje
om)
493: eind V-sync: nieuw blaadje ligt klaar
525: totaal aantal regels op een blaadje
Deze modeline wordt via de driver naar de VGA-kaart gestuurd. Hiermee
worden een aantal opdrachten gegeven aan de VGA-kaart:
· de opdracht om 25200000 pixels per seconde te genereren. Op de VGA-
kaart zit namelijk een pixelclock die, afhankelijk van de kaart,
ingesteld kan worden op de gewenste frequentie. Op oude VGA kaarten
zat voor iedere pixelclockfrequentie een kristal gemonteerd,
tegenwoordig wordt een hele hoge clockfrequentie genomen die
gevolgd wordt door een programmeerbare deler, waardoor vanuit *een*
stuk hardware een heleboel pixelclock-frequenties gegenereerd
kunnen worden. Dit is het eerste getal op de modeline: 25.200 (in
kilohertz = 1000 hertz).
· de opdracht om deze frequentie van 25200000 Hz door 800 (het vijfde
getal in de modeline) te delen, hetgeen de zogenaamde H-sync
genereert. Door deze H-sync weet de monitor namelijk wanneer er een
nieuwe lijn moet beginnen. Zonder deze H-sync zal de monitor
alleen maar strepen gaan geven omdat hij dan op ongedefinieerde
plaatsen maar een eind weg pixels gaat staan schrijven. Voor de
tegenwoordige "green" monitoren echter betekent het afwezig zijn
van de V-sync en/of H-sync dat de monitor in stand-by of in off-
mode moet springen. Goed, het volgende is waarschijnlijk lastig te
begrijpen, maar behalve het deeltal van 800 worden er nog twee
getallen naar die deler gestuurd, te weten 664 en 760 (getal 3 en 4
van modeline). Deze twee getallen regelen twee dingen:
· De H-sync pulsbreedte, nodig om de elektronica in de monitor goed
te laten werken. Deze waarde is gedefinieerd per video-standaard
(VESA bijvoorbeeld), maar is over het algemeen niet kritisch als
hij iets te breed of te smal is. De monitor kijkt namelijk alleen
maar of een puls van laag (nul volt) naar hoog (5 Volt) gaat, of
omgekeerd (flankdetectie). De breedte van de H-syncpuls wordt
bepaald door het verschil tussen de twee getallen: 760 - 664 = 96
pixels breed, oftewel een pulsbreedte van 3.8 uS (96/25200000).
· De plaats waar het zichtbare beeld op de beeldbuis terecht komt.
Er staat eigenlijk "begin H-sync puls bij pixel 664" en "eindig H-
sync puls bij pixel 760" En eigenlijk is dat verhaal van de marges
links en rechts een beetje verwarrend omdat de linkermarge er niet
is en de rechtermarge net zo groot is als de linker- plus
rechtermarge. Wat is namelijk het geval: de linkermarge begint bij
pixel -80, oftewel pixel 760 van de vorige lijn! Dit verklaart dat
de VGA kaart direct zichtbare pixels begint te schrijven bij pixel
0 van de lijn en ophoudt bij pixel 640 (het tweede getal in
modeline). Door nu de getallen 3 en 4 te veranderen (maar wel
zorgen dat het verschil niet verandert, hier 96 dus), verschuift
het beeld horizontaal. Dit komt omdat de monitor de opdracht krijgt
de lijn op een ander tijdstip te laten beginnen. Men ziet ook deze
getallen veranderen als men het programma "xvidtune" opstart en men
het beeld verschuift.
· De opdracht om per 525 lijnen (negende getal) een nieuw beeld te
beginnen. Dit is 252000000/800/525 = 60Hz, oftewel 60 beelden per
seconde, oftewel een refreshrate van 60 Hz. En voor de verticale
synchronisatie geldt hetzelfde als voor de horizontale
synchronisatie: er worden nog twee extra getallen meegegeven: 491
en 493 (getal 7 en 8) Deze twee bepalen:
· De pulsbreedte van de V-sync (493 - 491 = 2, en is dus twee lijnen
breed, oftewel 63.5uS, (twee maal de inverse van de lijnfrequentie:
2 * (1 / 31500) (sec)).
· De verticale plaats van het beeld. Verandering van de twee met
behoud van het verschil van 2 verplaatst het beeld in verticale
richting. Het ontbreken van de V-sync geeft een scrollend beeld
omdat de monitor dan niet meer weet waar het beginpunt van het
beeld zich bevindt. Voor de tegenwoordige "green" monitoren echter
betekent het afwezig zijn van de V-sync en/of H-sync dat de monitor
in stand-by of in off-mode moet springen.
Wil je eens voor de lol het zwarte deel van het beeld bekijken, zet
dan getal 7 en 8 (491 en 493) eens op 240 en 242. Je zult dan zien dat
het beeld in tweeen is geknipt waarbij het onderste deel boven staat
en het vice versa. Dit komt omdat je dan de VGA-kaart opdracht geeft
om de monitor te vertellen dat hij de elektronenstraal naar boven moet
brengen ergens in het midden van het beeld.
De parameters +Vsync -Vsync +Hsync en -Hsync
Deze parameters geven of de synchronisatiesignalen voor de verticale
en horizontale synchronisatie positief danwel negatief zijn. Bij een
positief signaal is de logische '0' ook daadwerkelijk nul volt en de
logische '1' vijf volt. Bij een negatief sync signaal is dat precies
andersom. Dit werd vroeger vooral gebruikt om verschillende resoluties
bij gelijke monitorfrequenties te onderscheiden. Bijvoorbeeld de modes
720x350 en 720x400 hadden beide een horizontale frequentie van 31500Hz
en een verticale frequentie van 70Hz. Om de monitor nou onderscheid te
laten maken tussen de twee modes werd de polariteit omgedraaid:
720x350 had +Hsync en -Vsync en 720x400 werd met -Hsync en +Vsync
aangestuurd. Tegenwoordig gebruiken de microprocessoren in monitoren
dit ook wel om bepaalde standaard modes te herkennen.
3. Terminologie
Waar moet je nu op letten bij het instellen van een monitor. Welnu, er
zijn vier verwarrende gegevens over monitoren: resolutie, refreshrate
(ook wel "verticale frequentie" of "raster" genoemd), horizontale
frequentie (lijnfrequentie) en videobandbreedte.
· resolutie: het aantal pixels of beeldpunten op het scherm.
Verhouding 4:3 (bijv 1024x768), 5:4 komt ook voor (1280x1024) Dit
heeft te maken met de breedte-hoogte verhouding van de beeldbuis
(4:3).
· refreshrate: het aantal beelden per seconde. 50 beelden flikkert
erg, 60 beelden gaat wel, 70 beelden staat al redelijk stil. Dit
hangt ook af van de nagloeitijd van de beeldbuis. Veel hoger is
nauwelijks nodig, je ziet namelijk geen verschil tussen een niet-
flikkerend beeld en een niet-flikkerend beeld. Te hoge refreshrates
vergen snellere video-versterkers en daarom gaat een te hoge
refreshrate onnodig ten koste van de beeldkwaliteit.
· horizontale frequentie: het aantal lijnen dat een monitor per
seconde op het scherm kan toveren. Ook lijnfrequentie genoemd.
· videobandbreedte: het aantal pixels dat door de videoversterker
verwerkt kan worden. Wordt aangegeven in MHz (1.000.000 Hz).
Een van de meest populaire hiervan is de "refreshrate". Helaas is dit
tevens de minst belangrijke. Door bijvoorbeeld Microsoft wordt dit
deze erg gepropageerd, maar dat is eigenlijk voornamelijk verkoop-
praat en getuigt slechts van foldertjeskennis. Technisch gezien zijn
er twee dingen namelijk echt belangrijk: de horizontale frequenties
van de monitor en de videobandbreedte. De verticale trap van een
monitor hobbelt wel vrolijk achter de andere aan en wordt ook bepaald
door die andere grootheden. Wat de refreshrate wel vertelt is hoeveel
beelden er per seconde getoond worden en als deze te laag is flikkert
het beeld. In de diverse versies van Microsofts Windows stelt men de
refreshrate in, terwijl men zich daarna verder niets meer afvraagt.
Maar iemand die weet wat hij uitspookt stelt eerst vast welke
refreshrate hij minimaal wil en gaat dan kijken of dat er ook uit te
halen valt. Dit doet hij, omdat de haalbare refreshrate afhangt van de
gewenste resolutie, of de monitor de daarbij horende horizontale
frequentie aankan en last but not least of de videoversterker van de
monitor het daardoor aangeboden video-signaal wel verwerken kan.
4. Practische Voorbeelden
4.1. belangrijke gegevens: Ik heb een monitor van merk X en daarvan
heb ik de volgende
Video bandwidth 90MHz.
max horizontal frequency 64kHz
Wat kan ik daar nou mee? Ik zou graag het volgende willen: 1280x1024
op 75Hz. We gaan eens even rekenen of dit kan met deze monitor. 75
beelden per seconde met 1024 lijnen. We hebben ook nog te maken met
een onder- en bovenmarge en tellen er dus 8% bij op (3% tot 8%, een
vuistregeltje voor de onder- en bovenmarge) dat geeft dus 1106 lijnen
per beeld en dat 75 maal per seconde. Dat geeft een lijnfrequentie
van 75 x 1106 = 82950 Hz oftewel bijna 83 kHz. Dat ligt ruim boven de
opgegeven 64kHz en deze mode kunnen we dus met deze monitor wel
vergeten. Als we het toch doen lopen we het risico dat de monitor
defect raakt. Vandaar dat er in XF86Config een regel is waarin staat
wat de monitor maximaal aankan, dan wordt zo'n modeline die te hoog is
automatisch genegeerd.
Deze regels zien er bijvoorbeeld zo uit:
HorizSync 31.5 - 64.3
VertRefresh 50-90
Hierdoor zal bijvoorbeeld een modeline met een horizontale frequentie
van 86kHz worden gedelete omdat de opgegeven maximale frequentie
64.3kHz bedraagt. Hetzelfde geldt uiteraard voor het verticale bereik
(vertical refresh), komt er een verticale frequentie van 95Hz in een
modeline voor, dan zal deze modeline als niet-geldig voor de opgegeven
monitor worden genoteerd. Als deze parameters goed zijn ingegeven is
de monitor enigzins beschermd tegen al te wilde frequenties,
bijvoorbeeld als gevolg van rekenfouten tijdens het editten van een
modeline.
Maar als de eisen wat naar beneden gesteld worden qua refreshrate gaat
het misschien wel, dus laten we eens 60Hz nemen. 60 beelden per
seconde met 1024 lijnen. We hebben ook nog te maken met een onder- en
bovenmarge en tellen er dus weer 8% bij op en dat geeft dus 1106
lijnen per beeld en dat 60 maal per seconde. Dat geeft een
lijnfrequentie van 66360 Hz oftewel 66.3 kHz. Hmmm, dat begint erop te
lijken. We kunnen twee dingen doen om die 66.3kHz naar beneden te
krijgen. Of we accepteren een nog lagere refreshrate (58Hz) of we
brengen de marges omlaag naar 3%. Nu komt de horizontale frequentie
uit op ongeveer 64kHz en we weten nu dus zeker dat horizontale trap
van de monitor dit kan verwerken.
Maar er was nog een belangrijk gegeven: de video bandbreedte. Die was
namelijk 90MHz. We gaan weer even rekenen: op 1 lijn staan 1280 pixels
plus nog wat (33%) zwarte pixels voor de linker- en rechtermarge. Die
marge is nu geen 8% maar 25 tot 33% (vuistregel voor linker- en
rechtermarge). En waarom hier 33% en geen 25%? Hoe hoger de
horizontale frequentie, hoe hoger de marge. Dat is omdat een monitor
altijd dezelfde tijd nodig heeft om de lijn van rechts naar links te
brengen, en hoe hoger de horizontale frequentie, hoe groter het
aandeel "terugslagtijd", zoals dat van rechts naar links terugbrengen
heet. Er zijn 64000 lijnen per seconde, dat hadden we net bepaald, en
dat geeft dus 1712 pixels per lijn en dat 64000 keer per seconde, dat
geeft 110 miljoen pixels per seconde, oftewel 110 MHz. Dat past *net*
niet in de videoversterker. Let op: Het werkt echter wel, de monitor
gaat hier niet stuk van, alleen wordt het beeld wat waaierig en
vegerig.
We zullen dus op zoek moeten gaan naar een lagere resolutie, die
1280x1024 is te hoog gegrepen en we proberen de volgende
veelvoorkomende resolutie: 1152x864 bij 60Hz. Opnieuw rekenen geeft:
60 beelden x (864 + 8%) geeft een horizontale frequentie van 55987Hz.
Dat is dus binnen het bereik van onze monitor. Nu nog de
videobandbreedte: (1152 pixels + 33%) * 55987 lijnen geeft 86MHz
pixelfrequentie en past dus goed door de videoversterker.
Vanzelfsprekend kan deze monitor ook de lagere resoluties aan.
4.2. Ik heb een oude monitor en maar een paar gegevens...
Ik neem een oude analoge 14" monitor waarvan op de doos staat:
1024x768 @ 60Hz. Wat staat daar nou, want ik heb zojuist gelezen dat
ik de horizontale frequentie moet weten en de videobandbreedte en ik
weet nu alleen maar de twee minst belangrijke: de resolutie en de
refresrate. Even grofweg gerekend: 60Hz = 60 beelden per seconde. Er
staan 768 lijnen per beeld op. Plus nog wat extra voor de marges onder
en boven, zeg 60 lijnen erbij (8%) is 828 lijnen. En dat 60 keer per
seconde geeft 49680 lijnen per seconde. De maximale horizontale
frequentie (lijnfrequentie) van deze monitor moet dus ongeveer
48-50kHz zijn. Op een lijn staan 1024 pixels, plus nog wat extra voor
de marges (33%), 1365 pixels dus per lijn. 1365 maal 49680 pixels per
seconde, dat is een video-bandbreedte van 67813200 Hz. De
videoversterker moet dus minimaal 68MHz kunnen verstouwen, alhoewel
het bij de meeste oudere monitoren wel ophoudt bij 50MHz.
4.3. Ik weet helemaal niets van mijn monitor....
In principe kan vrijwel iedere VGA-monitor de basisfrequentie van
31500Hz aan, ook de allereerste monitoren van zo rond 1988/1989. Die
konden de resolutie 640x480 aan. Daar is later (1990) nog de SVGA mode
bijgekomen (800x600) met als extra optie 1024x768 interlaced, IBM8514
mode ook wel genoemd. Deze monitoren konden op twee frequenties
draaien, namelijk 31500 en 35550 Hz. Pas zo rond 1992/1993 kwamen de
monitoren in zwang die 1024x768 non-interlaced aankonden bij 60Hz.
Deze monitoren konden buiten 31500 en 35500 ook 48000 Hz aan, vaak
worden deze ook aangeduid met XGA. Pas zo rond 1995 kwamen er
monitoren op de markt die hogere frequenties aankonden maar wil men
veilig experimenteren dan is aan de hand van het jaartal misschien te
zeggen welke lijnfrequentie de monitor aankan, maar 640x480 op 31500Hz
*moet* iedere VGA-monitor zondermeer aankunnen. Als die werkt dan is
35500Hz te proberen.
5. Tips en wetenswaardigheden
5.1. Ik heb een fixed-frequency monitor....
Dan ben je bij Linux aan het goede adres. Met behulp van de gegevens
van de monitor en het editten van de modelines kan de aansturing van
de monitor goed geregeld worden. Bij een fixed-frequency monitoren heb
je meestal maar *een* modeline nodig, alhoewel er monitoren zijn die
toch niet helemaal fixed-frequency zijn en een bepaald bereik hebben
en dus ook meerdere modelines kunnen hebben en waarmee je in X met
CTRL ALT + of CTRL ALT - kunt schakelen. Als je de horizontale
frequentie weet en eventueel de videobandbreedte kan je met een fixed-
frequency monitor en deze howto hopelijk een eind komen.
5.2. monitor... Er zit S.O.G. (sync-on-green) op mijn (meestal
fixed-frequency)
S.O.G. is een techniek waarbij de synchronisatiesignalen zijn
gesuperponeerd op het groene video-signaal. Alleen handige elektronica
knutselaars kunnen dit eruit slopen en er gewone sync-ingangen van
maken of een schakeling bouwen om de standaard VGA-kaart sync-signalen
op het groene signaal te proppen. Soms zit er een schakelaartje
achterop de monitor om dit uit te schakelen en zo een `normale' sync-
ingang te krijgen. En alhoewel het beter is het een VGA-kaart te
gebruiken waar dit S.O.G. op zit, is het wel weer de vraag is of er
voor Linux een geschikte server voor geschreven is (Wet van Behoud van
Ellende). Wellicht zijn er kastjes te koop die van een normaal VGA
signaal een S.O.G. signaal maken. Even zoeken dus op het net... Van
Michel Roelofs kreeg ik de tip om te wijzen op het feit dat sommige
kaarten van Matrox SOG ondersteunen. Informatie is te verkrijgen op de
website van XFree86, bij de Matrox beschrijving. Realiseer je wel dat
SOG een van de manieren is om de sync-signalen de monitor in te
krijgen en dat SOG op zich geen software aangelegenheid is maar een
zuiver hardwarematig (hardware-matig :-) geheel om de sync op het
groen-signaal te moduleren. In de SOG-monitor wordt diezelfde sync
vervolgens weer van het groen-signaal geplukt. Dus de XF86Config
aansturing zal het een worst zijn of het via SOG, TTL, via Parijs of
Londen loopt.
5.3. Interlaced of non-interlaced
Interlaced is een techniek om het flikkeren van het beeld tegen te
gaan en onze aloude televisie is een apparaat dat interlaced wordt
aangestuurd. De TV is een mooi voorbeeld omdat een TV-zender eigenlijk
maar 25 beelden per seconde uitzendt en dat zou een ontzettend
flikkerend beeld geven als niet de interlace-techniek toegepast werd.
Wat er namelijk gebeurt is dat het beeld niet 25 maar 50 keer ververst
wordt, echter niet iedere keer met de volledige beeldinhoud maar met
de helft. In bijvoorbeeld beeld 1a worden de oneven beeldlijnen
geschreven en in beeld 1b komen de even beeldlijnen aan de beurt. De
flikkering wordt nu een stuk gereduceerd. Een groot nadeel van
interlacing is dat de lichtopbrengst op de beeldbuis een stuk lager
ligt dat bij een non-interlaced beeld. Enfin, het heeft eigenlijk geen
zin om er nog verder op door te gaan omdat de interlace techniek
tegenwoordig nogal achterhaald is. Dit omdat de refreshrates van de
huidige monitoren de flikkeringsproblemen zonder interlacing te lijf
kunnen gaan.
Dat monitoren interlaced danwel non-interlaced waren is trouwens ook
weer zo'n staaltje van marketingstrategie waarbij de makers van de
slogans niet geplaagd werden door enige kennis van zaken. Het zal de
monitor namelijk een worst zijn of het aangeboden signaal interlaced
of niet is, alleen de VGA-kaart werd wel of niet interlaced
aangestuurd. Een interlaced monitor bestaat domweg niet al doen
sommige monitordozen en docs anders geloven.
5.4. horizontale frequenties: neem niet zomaar een frequentie
In de doc van een monitor staat vaak het frequentiebereik,
bijvoorbeeld 31k5 - 64k, oftewel 31500Hz tot 64000Hz. Nu is het bij de
meeste monitoren zo dat het bereik niet continu is maar dat de monitor
wordt omgeschakeld naar een frequentiebereik zonder dat de gebruiker
er erg in heeft. Ik ga niet in op de technische redenen, maar bij het
bepalen van de horizontale frequentie is het verstandig om uit te gaan
van de volgende frequenties en geen tussenfrequenties te gebruiken:
31500, 35500, 38000, 48000, 56000 en 64000 Hz, op voorwaarde dat de
monitor het aankan en een 5% marge is over het algemeen wel te doen.
Daar moet trouwens ook op gelet worden bij het gebruik van xvidtune,
bij sommige instellingen verandert de horizontale frequentie doodleuk,
waardoor je al gauw op zo'n tussenfrequentie komt te zitten.
5.5. Mijn monitor geeft alleen maar horizontale strepen of geeft een
2, 3, 4, 5, of nog meer -voudig beeld na editten van een modeline....
Dat betekent dat de monitor de horizontale frequentie niet aankan die
is opgegeven. Het is verstandig de monitor niet te lang aan te laten
staan in deze mode.
6. Aanvullende informatie
6.1. De signalen rood, groen, en blauw.
Waarom zijn er nou eigenlijk die vreemde signalen rood, groen en
blauw? Als je die kleuren verf doorelkaar gooit blijft er
waarschijnlijk een vieze bruine kledder over. Maar ik zie wel helder
wit en geel op mijn scherm en dat kan natuurlijk nooit met die donkere
kleuren gemaakt worden! Fout dus, het helderste wit wordt juist met
deze drie kleuren gemaakt. Wat is er nou eigenlijk aan de hand? Met
het verfmengen is er sprake van subtractieve kleurmenging (aftrekken),
bij een beeldbuis is er sprake van additieve kleurmenging (optellen).
Aangezien ik geen theoretisch natuurkundige ben ga ik er maar niet
verder op in omdat ik er gewoon niet meer van kan zeggen dan het
bovenstaande. Wat het in de praktijk inhoudt is dat een
kleurenbeeldbuis bestaat uit drie beeldbuizen in een. Een rode, een
groene en een blauwe. En door die additieve kleurmenging krijg je het
volgende:
groen rood blauw
0 uit uit uit zwart
1 uit uit aan blauw
2 uit aan uit rood
3 uit aan aan paars
4 aan uit uit groen
5 aan uit aan cyaan (lichtblauw)
6 aan aan uit geel
7 aan aan aan wit
Weleens naar een televisie testbeeld gekeken? Komt die kleurenvolgorde
dan niet bekend voor? Het enige dat zo'n testbeeldgenerator doet is
domweg de elektronenkanonnen van de beeldbuis aan- en uitschakelen,
meer niet. Vroeger bij CGA en EGA gebruikte je ook die omschakelingen,
dat gaf dan 8 kleuren. En dan zat er ook nog een intensiteitsbit bij,
die de kleuren op halve kracht deden werken en zo kon men 16 kleuren
op het scherm toveren. En bij de hele luxe kaarten ware er zelfs 64
kleuren mogelijk door de drie basiskleuren rood, groen en blauw alle
drie een intensiteitsbit mee te geven. Maar dat is al weer lang
geleden. Tegenwoordig werken we met het analoge VGA. Dit werkt ook
met dezelfde drie basiskleuren, echter analoog bestuurbaar, wat
inhoudt dat iedere basiskleur met alle mogelijke
intensiteitsschakeringen kunnen worden aangestuurd. En dat is nou
leuk, want met deze drie analoog bestuurde basiskleuren zijn alle, ja
ALLE kleuren te maken. Bij KDE kun je bijvoorbeeld de kleur van de
achtergrond regelen door met de intensiteit van de drie basiskleuren
te spelen. Voorbeeld: een geheel geel scherm. Makkelijk, haal al het
blauw weg en zet rood en groen maximaal: zie daar een geheel geel
beeld. Hou je niet van deze kleur geel maar van oranje, verlaag dan de
intensiteit van het groen maar eens, en nog verder verlagen van de
groene kleur verandert het oranje in rood. En als je een pasteltint
van hetzelfde geel wilt, voeg er dan eens (flink) wat blauw aan toe.
6.2. Een hele speciale kleur: grijs.
Een speciale kleur bij kleurenmonitoren (en ook televisies) is de
kleur grijs. Wat is dat nou voor onzin zou je op het eerste gezicht
zeggen, maar niets is minder waar. Als ik een kleurentelevisie koop of
een monitor bekijk, dan interesseert mij eigenlijk maar een ding: een
grijs-gradatiebalk. (en natuurlijk de scherpte, maar dat is een ander
verhaal). Zoals we daarnet gezien hebben wordt de kleur zwart gemaakt
door alle drie de basiskleuren uit te zetten en de kleur wit door alle
drie juist aan te zetten. Alle intensiteiten daartussen geven een
grijs beeld, met andere woorden: indien de drie basiskleuren even
sterk aanwezig zijn geeft dat een zuiver grijs beeld, althans zou
moeten geven. En vandaar de belangrijkheid van het grijze beeld en
vooral de grijs-gradatiebalk: zij verraden onmiddellijk een verlopen
beeldbuis of een slecht ingestelde video-uitgangstrap in het toestel.
Een grijs-gradatie balk is bij een goede beeldbuis en bij een goed
ingesteld apparaat echt grijs, van donker naar licht en toont geen
verkleuringen, hoe klein ook.
Voorbeeld van een afwijking: zwart is wat blauwig en wit is wat gelig.
De grijs-gradatiebalk verraad dit ogenblikkelijk. Men zegt dan dat de
lineariteit tussen de drie elektronenkanonnen niet goed is. Het blauwe
deel werkt nog een beetje als hij uit zou moeten zijn (vandaar het
blauwige zwart) en als hij juist vol gas moet geven zoals bij wit,
laat hij het een beetje afweten. Vaak kan dit soort afwijkingen
bijgesteld worden door een monitor technicus, maar soms is het niet
meer te regelen en dan is het tijd de beeldbuis eens naar de
schroothoop te begeleiden. Let wel: alleen de ervaren kenner ziet het
verschil tussen een verlopen beeldbuis en een slecht ingesteld
apparaat, dus ga alsjeblieft niet zelf zitten schroeven in het
apparaat! Bovendien is er een vaste volgorde van dit soort dingen
instellen, doe je het verkeerd om, dan krijg je het nooit meer goed!
6.3. 8-bits, 16-bits, 24-bits en 32-bits kleuren.
Zoveel bits kleuren, wat zegt het nu eigenlijk? Wel, dat heeft alles
met de VGA-kaart te maken en niets met de monitor. Het zijn gewoon het
aantal kleurcombinaties dat je D/A omzetter op je VGA-kaart aankan.
D/A staat voor Digitaal/Analoog. De kleuren komen digitaal uit je
computer en moeten omgezet worden naar een analoog VGA-signaal voor de
monitor. Dat doet die D/A-converter dus. En de monitor zal het worst
wezen hoeveel kleuren hij krijgt aangeboden, de VGA-monitor is een
analoog ding en heeft daardoor een oneindig aantal kleuren!
7. Referenties
Op deze plek <http://www.hercules.com/monitors/mdb.htm> staan gegevens
van verschillende monitoren.
distrib
>
Mandriva
>
2010.0
>
i586
>
media
>
contrib-release
>
by-pkgid
>
d667a145d78a93cee78c5358ca99c039
>
files
>
78
